Ο αρχαιολογικός χώρος των Θερμοπυλών προσφέρεται για μια μονοήμερη εκδρομή με ιστορικό ενδιαφέρον.
Εκατόν ενενήντα χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Αθήνας βρίσκονται οι Θερμοπύλες, ένας ιδιαίτερος τόπος στον οποίο επικρατεί το εξής παράδοξο: έχει ταυτιστεί σε τέτοιο βαθμό με το ιστορικό γεγονός της μάχης του 480 π.Χ. ανάμεσα στους Έλληνες και τους Πέρσες, που η φυσική διάστασή του έχει σχεδόν εξαλειφθεί. Για τους περισσότερους ταξιδιώτες η λέξη «Θερμοπύλες» μεταφράζεται ως ένα ιστορικό ορόσημο και όχι ως αυτός καθαυτός ο τόπος όπου έλαβε χώρα η μάχη. Ελάχιστοι ταξιδιώτες τον έχουν επισκεφθεί, σίγουρα λιγότεροι από όσοι έχουν περάσει από το μνημείο του Λεωνίδα που έχει στηθεί επί της Παλαιάς Εθνικής Οδού Αθηνών-Θεσσαλονίκης, δίπλα στο χωριό Θερμοπύλες.
Το πεδίο της ηρωικής μάχης
Ο αρχαιολογικός χώρος των Θερμοπυλών στην πραγματικότητα βρίσκεται στην πλαγιά απέναντι από το μνημείο του Λεωνίδα, σε ένα μέρος που άλλαξε δραματικά με το πέρασμα του χρόνου. Πριν από 2.504 χρόνια, οπότε έλαβε χώρα η μάχη, η περιοχή ήταν βαλτώδης, με τη θάλασσα του Μαλιακού κόλπου να καταλαμβάνει εκτάσεις της σημερινής ξηράς. Οι κλιματολογικές συνθήκες, με άλλα λόγια, σε συνδυασμό με ανθρωπογενείς δραστηριότητες, όπως είναι το σκάψιμο του βουνού για κατασκευαστικούς λόγους στη διάρκεια του 20ού αιώνα, αλλοίωσαν σε τέτοιο βαθμό το τοπίο ώστε σήμερα να είναι δύσκολο για έναν επισκέπτη να κατανοήσει πού και πώς εκτυλίχθηκαν τα γεγονότα. Στα παραπάνω, προσθέστε και το ότι ένα πεδίο μάχης είναι εκ φύσεως «δύστροπος» αρχαιολογικός χώρος. Οι μάχες δεν αφήνουν πίσω τους υλικό πολιτισμικού ενδιαφέροντος, παρά μόνο τμήματα οχυρώσεων και σπαράγματα από τον οπλισμό.
Η περίπτωση των Θερμοπυλών δεν αποτελεί εξαίρεση, παρόλα αυτά υπάρχουν ιστορικά τοπόσημα που μπορεί να επισκεφθεί ένας ταξιδιώτης, όπως το τείχος των Φωκέων (σ.σ. στο google maps υπάρχει σχετική πινέζα), που χρησιμοποιήθηκε στρατηγικά από τους Σπαρτιάτες στην άμυνά τους απέναντι στους Πέρσες. Είναι ένα μνημείο με οδοντωτή -και όχι οριζόντια- κάτοψη, το οποίο ανασκάφηκε από τον μεγάλο αρχαιολόγο Σπύρο Μαρινάτο. Σε κοντινή απόσταση βρίσκεται και ο λόφος του Κολωνού, όπου διεξήχθη η τελική φάση της μάχης.
Στα μονοπάτια της ιστορίας
Μέσα στην επόμενη πενταετία αναμένεται να διαμορφωθούν διαδρομές που θα επιτρέπουν στο κοινό να περιηγηθεί σε αυτά, όπως και άλλα φυσικά σημεία που συνδέονται με τη μάχη των Θερμοπυλών. Ως τότε, όποιος θέλει να αντλήσει πληροφορίες για τα γεγονότα που έλαβαν χώρα στην καρδιά της Φθιώτιδας πριν από δυόμισι χιλιετίες, μπορεί να περάσει από το κέντρο ενημέρωσης του Υπουργείου Πολιτισμού, ένα σύμπλεγμα μικρών πέτρινων κτιρίων κοντά στο λόφο του Κολωνού. Εδώ εκτίθενται σύγχρονες μακέτες, στις οποίες έχουν χαρτογραφηθεί και παρουσιάζονται τα σημαντικότερα σημεία και γεγονότα της εποχής. Τα στρατόπεδα Περσών και Ελλήνων, το στρατηγικής σημασίας Μεσαίο στενό μεταξύ δυτικού και ανατολικού, το σημείο θανάτου του Λεωνίδα, η πορεία υποχώρησης των Ελλήνων σε αντιπαραβολή με την πορεία των Αθανάτων (επίλεκτο σώμα Περσών), ο Μελάμπυγος λίθος, το τείχος των Φωκέων, κ.ά.
Ανιχνεύοντας στοιχεία και ευρήματα
Μια επίσκεψη στο ΚΙΕΘ (Κέντρο Ιστορικής Ενημέρωσης Θερμοπυλών), το σύγχρονο πολιτιστικό κέντρο, ανάμεσα στο χωριό των Θερμοπυλών και το μνημείο του Λεωνίδα, θα βοηθήσει ακόμη περισσότερο τον ταξιδιώτη να αποκτήσει σφαιρική εικόνα για τα όσα διαδραματίστηκαν κάποτε εδώ.
Το κέντρο διαθέτει, μεταξύ άλλων, διαδραστικούς πίνακες που παρουσιάζουν με κατανοητό τρόπο μια πολύπλοκη πραγματικότητα. Ποιοι ήταν οι δύο μεγάλοι πρωταγωνιστές της μάχης (Λεωνίδας, Ξέρξης), ποιο ήταν το ιστορικό πλαίσιο και τι ρόλο έπαιξε η Ιωνική Επανάσταση υπό τον Αρισταγόρα στη διαμόρφωση των πολιτικών εξελίξεων της εποχής, τι στάση κράτησε ο Θεμιστοκλής και η Αθήνα, ποιες πόλεις έμειναν ουδέτερες και ποιες μήδισαν, γιατί ο Ξέρξης στρατοπέδευσε επί τέσσερις ημέρες μεταξύ του Μέλανα και του Ασωπού ποταμού, ποια ήταν η περίφημη στιχομυθία του με τον Δημάρατο κι άλλες, γνωστές και άγνωστες, λεπτομέρειες που συνθέτουν ψηφίδα ψηφίδα το μωσαϊκό της μάχης.
Στο ΚΙΕΘ εκτίθενται, επίσης, ασπρόμαυρες φωτογραφίες που παρουσιάζουν το χρονικό της ανασκαφής, όπως και η (θρυλική πια) μακέτα του Μαρινάτου με τον ξύλινο σκελετό, που θεωρείται ότι αποτυπώνει το σημείο της μάχης και τον περιβάλλοντα χώρο με κορυφαία ακρίβεια.
Info: Πληροφορίες για τις ώρες λειτουργίας του Κέντρου Ιστορικής Ενημέρωσης Θερμοπυλών θα βρείτε στο kieth.lamia-city.gr/
