Ο διάσημος χειμερινός προορισμός στην καρδιά της Ηπείρου αποκτά οικουμενική διάσταση, γεννώντας ευθύνες προστασίας και διατήρησης μιας περιοχής που επιβιώνει στο πέρασμα του χρόνου. Ένας τοπικός παράγοντας μας εξηγεί γιατί αξίζει να προσπαθήσουμε.
«Η εγγραφή του Ζαγορίου στα πολιτιστικά τοπία της UNESCO αποτελεί ένα καινούργιο κεφάλαιο στην πολυκύμαντη ιστορία του “τόπου πίσω από το βουνό”. Η ζώσα πραγματικότητα συντίθεται από τη συνύφανση μιας μακραίωνης κληρονομιάς που σχετίζεται με την αρχιτεκτονική, το φυσικό τοπίο, τα πολιτισμικά στοιχεία, και μιας καθημερινής βιωτής που εμπλέκεται με τον τουρισμό, τα δάση και τον πρωτογενή τομέα», λέει η κα Αγγελική Αγγέλη, Δρ. Φιλοσοφίας και Συγγραφέας, η οποία μεγάλωσε στους Μηλιωτάδες Ζαγορίου, ενώ, πλέον, ζει μεταξύ χωριού και Ιωαννίνων και εργάζεται ως εκπαιδευτικός στο Μέτσοβο.
Η απαράμιλλη φυσική ομορφιά
Η κα Αγγέλη, ομολογουμένως, γνωρίζει καλά το Ζαγόρι και μας προσκαλεί να επισκεφθούμε το Βραδέτο, το ψηλότερο χωριό του Ζαγορίου ή αλλιώς το «μπαλκόνι του Ζαγορίου».
Στο Βραδέτο θα γνωρίσετε από κοντά τη μοναδική ζαγορίσια αρχιτεκτονική, θα χαζέψετε από τη θέση Μπελόη την ωραιότερη θέα της του Βίκου και θα κατεβείτε τη λιθόκτιστη σκάλα του χωριού.
Μεγαλώνοντας στο Ζαγόρι οι παιδικές αναμνήσεις για την ίδια εμπεριέχουν, πάντα, εικόνες ανεμελιάς και ελευθερίας στην πλούσια φύση του χωριού. «Το παιχνίδι με τους συμμαθητές μου στα σοκάκια του χωριού, στην εκκλησία της Παναγίας και οι περίπατοι στο Γεφύρι του Καμπέρ-Αγά είναι ακόμα ζωντανές στην μνήμη μου», θυμάται. Αναρωτιέμαι, αν της λείπει το χωριό και ποιο είναι το πρώτο πράγμα που κάνει όταν επιστρέφει. Χωρίς δεύτερη σκέψη, μου απαντά, «Road Trip στην υπέροχη φύση του Ανατολικού Ζαγορίου, ειδικά τους φθινοπωρινούς μήνες με την εναλλαγή των χρωμάτων να σε μαγεύει». Ωστόσο, αν δεν έχετε επισκεφθεί ποτέ τον τόπο και έχετε την ευκαιρία να δείτε ένα μόνο σημείο του, αδιαμφισβήτα, η Δρακόλιμνη είναι μια ασύλληπτη εμπειρία. «Για να γνωρίσετε το Ζαγόρι πρέπει να το περπατήσετε. Μια κλασική πεζοπορική διαδρομή είναι το μονοπάτι Βίτσα-Κήποι. Ο περιπατητής θα πάρει μια γεύση από τους οικισμούς και την αρχιτεκτονική κληρονομιά, τα γεφύρια και τις σκάλες που ένωναν τα χωριά του Ζαγορίου κατά τον 18ο και τον 19ο αι», μου περιγράφει.
Περπατώντας στο Ζαγόρι
Φαντάζομαι να περπατάμε στις ανηφόρες του Ζαγορίου, στα πετρόχτιστα δρομάκια και τα τοξωτά γεφύρια και κάπου μεταξύ των σκέψεων και της κουβέντας, ο τόπος να ξυπνά όλες μας τις αισθήσεις. Σ’ αυτήν τη βόλτα με την κα Αγγέλη θα μυρίζαμε τις ορχιδέες της περιοχής, ενώ θα αγναντεύαμε τη χαράδρα του Βίκου. Θ’ αγγίζαμε την πέτρα, που κυριαρχεί στο σκηνικό και ο Βοϊδομάτης θα ήταν η μουσική μας. Φυσικά, θα καταλήγαμε στην πλατεία του χωριού για τσίπουρο και παραδοσιακούς μεζέδες. Οι μόνιμοι κάτοικοι της περιοχής, που διατηρούν ζωντανά τα χωριά, θα μας υποδέχονταν σε κάθε στάση με ένα χαμόγελο. «Αγαπώ πολύ τα μικρά καφενεία, όπως στο Βρυσοχώρι, στο Δίκορφο, στη Βίτσα, που με τη σόμπα και το τζάκι τους ζεσταίνουν όχι μόνο τον χώρο, αλλά και τις ψυχές των ανθρώπων».
Γεύσεις και τοπικά προϊόντα
Μαθαίνω ότι σε όλο το Ζαγόρι υπάρχουν πολύ καλά εστιατόρια που καλύπτουν τις γαστρονομικές επιθυμίες των επισκεπτών. Άλλωστε, η γαστρονομία αποτελεί ζωντανό κομμάτι της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς ενός τόπου, και λόγος να ταξιδέψεις. «Προσωπικά, επιλέγω το εστιατόριο Salvia στο Aristi Mountain Resort & Villas. Αξιοποιεί τα τοπικά προϊόντα της περιοχής, προσφέροντας γευστικές εμπειρίες υψηλού επιπέδου. Μεταξύ άλλων, η ζαγορίσια πίτα, τα άγρια χόρτα, τα μανιτάρια και τα γαλακτοκομικά προϊόντα με τα κρέατα των ντόπιων παραγωγών αποτελούν σταθερή εγγύηση ποιότητας και νοστιμιάς».
Η ανάγκη να διατηρηθεί το Ζαγόρι ζωντανό
Οι γονείς της, μάλιστα, διατηρούν εστιατόριο στο χωριό, αλλά η ερήμωση του τόπου από νέους ανθρώπους, προβληματίζει. «Νιώθεις ώρες ώρες ότι η ζωή αυτού του τόπου θα μετατραπεί σε μια μουσειακή παράσταση, αν δεν παρθούν άμεσα αναπτυξιακές πρωτοβουλίες και δεν δοθούν γενναία κίνητρα για να παραμείνουν οι νέοι εδώ», τονίζει, κάνοντας ειδική αναφορά στην ανάγκη δημιουργίας ενός μοντέλου περιβαλλοντικής και ενεργειακής παρέμβασης, καθώς και μηχανισμών προστασίας από τον μαζικό τουρισμό. Η ένταξη του Ζαγορίου στην UNESCO, φαίνεται, ότι θα δρομολογήσει αρκετές εξελίξεις σε αυτόν τον τομέα. «Πρέπει να διασωθούν τα πετρόχτιστα παραδοσιακά κτίρια από τη μια πλευρά, και από την άλλη να μειωθούν τα απορρίμματα με τη χρήση εναλλακτικών μορφών ενέργειας ειδικά στους οικισμούς τουριστικής αιχμής. Επιπλέον, θα πρέπει να προστατευτούν οι πεζοπορικές διαδρομές με έλεγχο της τουριστικής κίνησης εντός αυτών. Χρειάζεται, ακόμα, η σύνταξη μελέτης αναφορικά με τις δυνατότητες φιλοξενίας που έχουν οι παρούσες υποδομές και τα περιθώρια κατασκευής νέων ώστε να παρέχουν ποιοτικές υπηρεσίες, αλλά και για να αποφευχθεί ο κορεσμός. Τέλος, θεωρώ σημαντική τη δημιουργία χώρων στάθμευσης αυτοκινήτων εκτός των παραδοσιακών οικισμών και camper stops, με παράλληλη ανάπτυξη ενός δικτύου ηλεκτροκίνητων μέσων μεταφοράς».
Το Ζαγόρι ως τόπος έμπνευσης
Το όνομα «Ζαγόρι» στα σλάβικα σημαίνει «πέρα από τα βουνά». Πώς είναι άραγε να ζεις και να εργάζεσαι σε έναν τόπο ανυπέρβλητης φυσικής ομορφιάς χωρίς το θόρυβο της μεγαλούπολης; Για την κα Αγγέλη ο «τόπος πίσω από το βουνό» αποτελεί βίωμα και έμπνευση σε καθημερινή βάση, σε κάθε επιλογή. «Η ιστορία, η κληρονομιά, οι άνθρωποι, η φύση διαμορφώνουν τον χαρακτήρα μας, διευρύνουν τη σκέψη μας και καλούν σε μια συνεχή προσφορά και ανατροφοδότηση με τον τόπο. Το Ζαγόρι έχει διαμορφώσει την ταυτότητα μου, “ζει μέσα μου”. Για να καθαρίσει το μυαλό μου, να εμπνευστώ και να ηρεμήσω πηγαίνω στο χωριό Κουκούλι (υψόμετρο 870μ.). Εκεί συναντώ τη γραφικότητα, την ξεγνοιασιά, την ομορφιά, την αυθεντικότητα και την ιστορικότητα».
Νιώθοντας πως με την αφήγηση της κας Αγγέλη, κατάφερα νοερά να περπατήσω λίγο στα γραφικά χωριά του Ζαγορίου, θα ακούσω την προτροπή της να πάρω μαζί μου για την επιστροφή ένα ματσάκι βότανα. «Το Ζαγόρι έχει μακρά παράδοση στα βότανα και γενικότερα σημαντική ιστορία. Όπως, κατά τον 18ο αι., τα πέτρινα γεφύρια, οι λιθόχτιστες σκάλες και τα καλντερίμια αποτέλεσαν οδούς επικοινωνίας των Ζαγορίσιων, με την ένταξη του Ζαγορίου στην UNESCO, τα ίδια τοπόσημα θα αποτελέσουν τις νέες διαδρομές ανθρώπων από όλο τον κόσμο».
Ο ντόπιος:
Η Αγγελική Αγγέλη κατάγεται από το Ζαγόρι Ιωαννίνων. Είναι απόφοιτος της Νομικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και της Φιλοσοφικής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Έχει μεταπτυχιακό και διδακτορικό τίτλο σπουδών από το Τμήμα Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Έχει διατελέσει Αντιδήμαρχος και Πρόεδρος Δ.Σ. στον Δήμο Ζαγορίου. Είναι συγγραφέας του βιβλίου Εκ Ζαγορίου Εν Ζαγορίω. Η συμβολή των Ζαγορίσιων στην Επανάσταση του 1821: Λόγιοι, Έμποροι, Φιλικοί το οποίο έχει βραβευθεί με Έπαθλο της Ακαδημίας Αθηνών. Εργάζεται, πλέον, ως εκπαιδευτικός, ζει τις περισσότερες μέρες του μήνα στο Ζαγόρι και ασχολείται με την ιστορία και τον πολιτισμό της περιοχής.
