Λίγο μετά την ανακοίνωση της ελληνικής Κυβέρνησης σχετικά με τη μετατροπή του Πόρου σε «πράσινο νησί», στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας «GR-Eco Islands», η κα Φαίη Ορφανίδου, Συνιδρύτρια και Διευθύντρια της Καθετής –του φορέα για την αειφόρο ανάπτυξη της τοπικής περιοχής μέσα από πολιτιστικές και εκπαιδευτικές δραστηριότητες- μας μίλησε για τον τόπο της.
«Η μητέρα μου γεννήθηκε και μεγάλωσε στον Πόρο, οπότε ήταν πολύ φυσικό να επιλέξω αυτόν τον τόπο για να φτιάξω μια νέα ζωή όταν πήρα την απόφαση να φύγω από την Αθήνα. Είχα περάσει εκεί όλες μου τις διακοπές -Σαββατοκύριακα, καλοκαίρια, γιορτές- ήταν η ιδιαίτερη πατρίδα μου, το σπίτι μου, οι ξέγνοιαστες παιδικές μου αναμνήσεις. Μάλιστα, επειδή οι γονείς του πατέρα μου ήταν πρόσφυγες από την Κύπρο, μετά την εισβολή έζησαν και εκείνοι δέκα χρόνια στον Πόρο, οπότε είχα και τις δύο γιαγιάδες και τον παππού μου εκεί. Ο Πόρος και το Λεμονοδάσος είναι για μένα όλη η παιδική μου ηλικία», αφηγείται η κα Ορφανίδου, περιγράφοντας παιδικές αναμνήσεις. «Το σπίτι μου στον Πόρο είναι ένα ανακαινισμένο παλιό λιοτρίβι που ανήκε στον παππού μου στην Πούντα. Η γειτονιά ήταν γεμάτη παιδιά, που έπαιζαν στον δρόμο τα καλοκαίρια. Αυτοκίνητα περνούσαν σπάνια, οπότε νιώθαμε ασφάλεια να παίζουμε μπάλα στην πλατεία του Άη Γιάννη ή να ανεβαίνουμε στην ανηφόρα με την κλειστή στροφή με τα ποδήλατα για να πάρουμε φόρα και να κάνουμε αγώνα ποιο παιδί θα φτάσει πιο μακριά δίχως πετάλι. Θυμάμαι ακόμα τα ψαρέματα και τα μπάνια με την ξύλινη βάρκα του μπαμπά μου. Να πηγαίνω με το ποδήλατο στο βιβλιοπωλείο για να αγοράσω κόμικς ή να κάθομαι με τον παππού στο καφενείο. Στον Πόρο ζούσα την παιδική ηλικία που δεν θα μπορούσα ποτέ να ζήσω στο Πασαλιμάνι της δεκαετίας του ’70, όπου μεγάλωνα».
Βόλτα στο νησί
Της ζητάω να με πάρει μαζί της σε μια βόλτα στο νησί. Ξεκινάμε από το Ρολόι, το περίφημο τοπόσημο του τόπου. «Το ιδανικό σημείο για να γευτείς την ουσία αυτού που είναι ο Πόρος. Από το Ρολόι μπορείς να αγναντέψεις το λιμάνι, τον Γαλατά, στην απέναντι ακτή της Πελοποννήσου, και το κανάλι που περνά σαν ποτάμι ανάμεσά τους. Αυτός είναι ο Πόρος. Τόσο κοντά στην Πελοπόννησο, κι όμως τόσο νησί». Παρ’ όλα αυτά, το Ρολόι, οι παραλίες και τα σοκάκια δεν αποτελούν τα κρυμμένα μυστικά του. Αυτά, σύμφωνα με την κα Ορφανίδου, βρίσκονται στο πευκοδάσος, το οποίο χαρακτηρίζει ως «κρυμμένο σε κοινή θέα μυστικό». «Περνώντας μέσα από αυτό το υπέροχο, δροσερό δάσος, φτάνεις στο Ιερό του Ποσειδώνα, όπου, σύμφωνα με τον Παυσανία, έδωσε τέλος στη ζωή του ο Δημοσθένης, κυνηγημένος από τους Μακεδόνες, λόγω των Φιλιππικών του λόγων. Εκεί υπάρχει μια συστάδα δέντρων που προσφέρουν τη δροσιά τους μέσα στο κατακαλόκαιρο, ώστε να μπορείς να απολαύσεις τη θέα προς τα Μέθανα, την Αίγινα και πιο μακριά την Αττική. Είναι ένα πανέμορφο μέρος, μακριά από την πεπατημένη».
Επόμενη στάση της περιπλάνησης είναι η διαδρομή από το λιμάνι ως την Πούντα και τον Σταυρό, δίπλα στη θάλασσα. «Αυτή είναι η βόλτα που κάνουν ντόπιοι και επισκέπτες/-ριες στο νησί, ειδικά το ηλιοβασίλεμα, με τον ήλιο να δύει πάνω από την Κοιμωμένη. Η Κοιμωμένη είναι ένας ορεινός σχηματισμός που από τον Πόρο μοιάζει με μια κοπέλα ξαπλωμένη ανάσκελα. Καθώς περπατάς, έχεις από τη μία τα αρχοντικά νεοκλασικά του προστατευόμενου παραδοσιακού οικισμού και από την άλλη τα κότερα, τα πολυτελή σκάφη αλλά και τις παραδοσιακές βάρκες και τα ψαροκάικα, που βρίσκουν ασφαλές καταφύγιο στο λιμάνι του Πόρου ακόμα και με τον χειρότερο καιρό», εξηγεί. Για την ίδια, όμως, η πιο ωραία θέα του Πόρου βρίσκεται στον Γαλατά. Αυτές τις εικόνες νοσταλγεί όταν λείπει από το όμορφο νησί του Αργοσαρωνικού. «Ερχόμενη στον Πόρο δια ξηράς, κάτι από μόνο του μοναδικό, με το πού μπαίνεις στον Γαλατά αντικρύζεις απέναντί σου το υπέροχο θέαμα του νησιού, με τα διατηρημένα νεοκλασικά του σπίτια. Είναι ένα συγκλονιστικό θέαμα, το οποίο σου χαρίζεται απλόχερα, χωρίς να χρειάζεται να κάνεις κάτι εσύ». Αναρωτιέμαι που πηγαίνει για να ησυχάσει και να εμπνευστεί. Χωρίς δεύτερη σκέψη, αποκρίνεται: «Η θάλασσα. Χειμώνα-καλοκαίρι, η θάλασσα είναι για μένα θεραπεία και έμπνευση. Είτε κοιτάζοντάς την είτε βουτώντας μέσα της, νιώθω ότι κάνω επανεκκίνηση και μπορώ να πάρω απόσταση από οποιαδήποτε δυσκολία και δύναμη για να συνεχίσω».
Ο Πόρος ως σημείο αναφοράς και δημιουργικής έμπνευσης
Κουβεντιάζοντας με την κα Ορφανίδου, καταλαβαίνω, ότι ο Πόρος και η ευρύτερη περιοχή είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με την επαγγελματική της πορεία και ενασχόληση. Το νησί ανατροφοδοτεί την ενέργεια και τη δημιουργικότητά της. «Είμαι συνιδρύτρια και διευθύντρια της Καθετής, ενός φορέα για την αειφόρο ανάπτυξη της τοπικής περιοχής μέσα από πολιτιστικές και εκπαιδευτικές δραστηριότητες. Σκοπός μας είναι η προστασία του περιβάλλοντος, η προώθηση του πολιτισμού και η ανάπτυξη δεξιοτήτων μέσα από δράσεις που ενισχύουν τους δεσμούς της τοπικής κοινότητας. Ο τόπος μου και ο τρόπος ζωής σε αυτόν είναι μια συνεχής έμπνευση για όλη την ομάδα της Καθετής». Ομολογεί πως με τους ανθρώπους της Καθετής μοιράζονται την ίδια αγάπη για το νησί. «Η ομάδα της Καθετής είναι οι άνθρωποι με τους οποίους μοιράζομαι τις πιο σημαντικές στιγμές της ζωής μου στον Πόρο. Μαζί δημιουργούμε, δουλεύουμε σκληρά, αγχωνόμαστε, δοκιμάζουμε ιδέες, διασκεδάζουμε, χορεύουμε, τραγουδάμε. Είναι ο Τάσος Ρόδης, η Σοφία Ζαράνη, η Ηρώ Λαμπίρη, η Έφη Γιοβά, η ξαδέρφη μου και συνιδρύτρια της Καθετής Εύα Δουζίνα, οι άνθρωποι που πέρασαν από την Καθετή, όπως η Μάρα Δημοπούλου, η Κατερίνα Τσαμαρδά και η Κωνσταντίνα Χριστοδούλου, αλλά και οι πολλοί άνθρωποι που προσφέρουν εθελοντική εργασία. Διδάσκουν, μας βοηθούν στην οργάνωση, μεταφράζουν και κυρίως μοιράζονται το όραμά μας και μας δίνουν κουράγιο».
Φαντάζομαι να περπατώ στο μικρό λιμάνι του Πόρου σηκώνοντας το βλέμμα προς το Ρολόι. Λαχταρώ να ρουφήξω τις μυρωδιές, τις γεύσεις και τους ήχους του τόπου, υπό την καθοδήγηση της κας Ορφανίδου. «Κάτι για το οποίο είναι περήφανος ο Πόρος είναι τα ζαχαροπλαστεία του. Το καθένα ειδικεύεται και σε κάτι διαφορετικό και όλα μοσχοβολούν από δεκάδες μέτρα μακριά. Γεύση και όσφρηση καλύπτονται από τα φανταστικά χειροποίητα παγωτά, παραδοσιακά γλυκά και αμυγδαλωτά τους. Η θάλασσα σε όλες της τις διαθέσεις μού έρχεται στον νου ως εικόνα, αλλά και ως ήχος, ο αγαπημένος ήχος του φλοίσβου στην απόλυτη ηρεμία του καλοκαιρινού μεσημεριού, με την αίσθηση της άμμου στην παλάμη μου».
Μια γαστρονομική περιπλάνηση
Ωστόσο, μια που ο Πόρος φημίζεται για τα ζαχαροπλαστεία του, δεν μένει παρά να δοκιμάσουμε τα καλύτερα γλυκά του νησιού και να ανακαλύψουμε τα πιο νόστιμα τραπέζια του. Η συνιδρύτρια και διευθύντρια της Καθετής, ως ντόπια, γνωρίζει καλά το γαστρονομικό πλούτο της περιοχής και μας ανοίγει την όρεξη. «Περνώντας έξω από του “Δάγκλη”, το ροδόνερο θα σας σπάσει τη μύτη. Πρέπει οπωσδήποτε να δοκιμάσετε τα παραδοσιακά αμυγδαλωτά του Πόρου ή άλλα γλυκά με βάση το αμύγδαλο. Χειροποίητο παγωτό (και νηστίσιμο ή βίγκαν) από τα χεράκια της Ρούλας Αρώνη στου “Βεσσαλά”, στο κτίριο με τα κόκκινα πορτοπαράθυρα στην Πούντα. Σιροπιαστά με twist από το “Γλύκισμα” στο στενό της αγοράς, πίσω από την κλειστή ψαραγορά και απέναντι από την Ανταλλακτική Βιβλιοθήκη. Και φυσικά, λεμονάδα “Λεμονοδάσος”, όπως ακριβώς την έκανε η γιαγιά μου, από το εργαστήριο του Βλάχου. Από φαγητό, κοκκινιστά σαλιγκάρια στου “Καράβολου”, με τη συνταγή που θυμάμαι από το σπίτι μου. Και φυσικά, άπειρες επιλογές για φανταστικό ψάρι ψημένο στα κάρβουνα. Αποφύγετε τα ψάρια ιχθυοτροφείου. Στον Πόρο υπάρχουν ενεργοί ψαράδες, που βγαίνουν κάθε πρωί με τα παραδοσιακά τους καΐκια και προμηθεύουν την αγορά και τα τοπικά εστιατόρια. Πάντως, όπου κι αν φάτε στον Πόρο, δεν θα απογοητευτείτε ούτε από τις γεύσεις ούτε από την πανέμορφη θέα».
Η βιώσιμη ανάπτυξη του νησιού σε προτεραιότητα
Σε γενικές γραμμές, ο Πόρος διατηρεί τον παραδοσιακό του χαρακτήρα και έχει διασωθεί από τον μαζικό τουρισμό. Ωστόσο, η πρόσβαση στο νησί έχει δυσκολέψει και η κλιματική κρίση αποτελεί σημαντική ανησυχία. «Μια αλλαγή που επηρεάζει πολύ την καθημερινότητα των κατοίκων είναι η ελαχιστοποίηση των δρομολογίων των πλοίων, συμβατικών και ταχύπλοων, όχι μόνο τη χαμηλή, αλλά ακόμη και την υψηλή περίοδο. Η μεγαλύτερη, ωστόσο, αλλαγή τα τελευταία χρόνια είναι η ίδια που επιτελείται σε όλο τον κόσμο. Η κλιματική κρίση, η οποία μας επηρεάζει όλες και όλους. Θα έλεγα ότι στο νησί και γενικά στην περιφέρεια είναι λιγότερο αισθητή, όμως υπάρχει και προκαλεί μεγάλη ανησυχία», αναφέρει η κα Ορφανίδου, σχολιάζοντας τις πρόσφατες εξελίξεις για την αειφορία και τις εφαρμογές της στο νησί. «Πριν από μία εβδομάδα μάθαμε με μια ανακοίνωση του πρωθυπουργού από τη Σύνοδο Κορυφής του ΟΗΕ για το κλίμα στο Ντουμπάι ότι ο Πόρος θα γίνει το τρίτο πράσινο νησί στην Ελλάδα, μετά την Αστυπάλαια και τη Χάλκη. Αυτή η εξέλιξη φαντάζει ως πραγματοποίηση ενός ονείρου και η υλοποίηση του οράματος που είχαμε με την πρωτοβουλία Ec(h)o, της οποίας μέλος είναι η Καθετή, για την ανάπτυξη αειφόρου τουρισμού στον Πόρο, την Τροιζηνία και τα Μέθανα. Ωστόσο, αυτή η εξέλιξη έρχεται σε απόλυτη αντίθεση με το υπάρχον σχέδιο για δημιουργία ΠΟΑΥ, Περιοχής Οργανωμένης Ανάπτυξης Υδατοκαλλιεργειών στο νησί μας, εναντίον του οποίου αγωνιζόμαστε, εκφράζοντας το 87% των κατοίκων, που αντιτίθενται σε αυτό. Αντί να παραδώσουμε το 25% του Πόρου σε ξένους επενδυτές που αδιαφορούν για το περιβάλλον του, οραματιζόμαστε ήπιες μορφές τουρισμού, με μικρές, οικογενειακές επιχειρήσεις και δραστηριότητες που σέβονται τους ανθρώπους, τον πολιτισμό και τη φύση του τόπου μας».
Ποριώτικο σουβενίρ
Ολοκληρώνουμε τη συζήτησή μας με ένα ιδιαίτερο σουβενίρ για τις αποσκευές μας, διαφορετικό από τα συνηθισμένα. Η κα Ορφανίδου προτείνει να μη φύγετε από τον Πόρο, εάν δε επιδοθείτε στο διάσημο «ποριώτικο χασάπικο». «Τελευταία, μέσα από την Καθετή, έμαθα να χορεύω το “ποριώτικο χασάπικο”, μια παραλλαγή του χορού που φέρει μέσα του τη σύγχρονη ιστορία του τόπου και άνθισε στο νησί τις δεκαετίες του ’60 και ’70. Είμαι πολύ χαρούμενη που μέσα από τα μαθήματα ποριώτικου χασάπικου στην Καθετή, από τον λαϊκό χορευτή Γιώργο Κληροδοτάκο, δεκάδες άτομα από τις νέες γενιές Ποριωτών και Ποριωτισσών μαθαίνουν να πιάνονται από τους ώμους και να χορεύουν στα παραθαλάσσια ταβερνάκια, όπως οι γονείς και οι παππούδες τους».
Λίγα λόγια για την κα Φαίη Ορφανίδου
Η Φαίη Ορφανίδου ολοκλήρωσε τις προπτυχιακές σπουδές της στον Ελληνικό Πολιτισμό και είναι κάτοχος μεταπτυχιακών τίτλων σε Κοινωνικές Επιστήμες και σε Εκπαίδευση και Ανθρώπινα Δικαιώματα. Επί εικοσαετία εργαζόταν ως μεταφράστρια και υποτιτλίστρια αγγλικών, ισπανικών, ιταλικών και γερμανικών, και παράλληλα στο πεδίο της κοινωνίας των πολιτών, για το WWF Ελλάς και τη Fair Trade Ελλάς. Το 2013 ίδρυσε από κοινού το Λιτρίβι, έναν πολιτιστικό φορέα στον Πόρο, και το 2017 τον μη κερδοσκοπικό εκπαιδευτικό και πολιτιστικό φορέα για την αειφόρο ανάπτυξη του Πόρου, της Τροιζηνίας και των Μεθάνων Καθετή, όπου εργάζεται και ως διευθύντρια. Εδώ και 30 χρόνια προσφέρει εθελοντική εργασία σε διάφορες οργανώσεις και έχει παρακολουθήσει πολλά σεμινάρια θεάτρου, δημιουργικής γραφής και λογοτεχνίας.
Η Καθετή ως πολιτιστικό σημείο αναφοράς για τον Πόρο και τον Αργοσαρωνικό
Η Καθετή πρόσφατα απέκτησε νέο σπίτι στην Πούντα. Ένα διώροφο νεοκλασικό κτίριο, με δύο πολυχώρους, θέατρο/αίθουσα προβολών πλήρως εξοπλισμένο, μια καταπληκτική βεράντα 100 τ.μ. με θέα το κανάλι του Πόρου. Με αυτό τον τρόπο λειτουργεί ως πόλος έλξης για τους κατοίκους, με μαθήματα χορού, χορωδία, θεατρικό εργαστήρι, εργαστήρι χειροτεχνίας, προβολές ταινιών, μουσικές βραδιές, βραδιές παιχνιδιών και ένα σωρό άλλες δραστηριότητες, που κρατούν τον Πόρο ζωντανό και τη χειμερινή περίοδο. Το καλοκαίρι γινόμαστε πιο εξωστρεφείς, με συναυλίες παραστάσεις και άλλες εκδηλώσεις σε ανοιχτούς και δημόσιους χώρους. Και φυσικά διοργανώνουμε καθαρισμούς και άλλες περιβαλλοντικές δράσεις, και δεν σταματάμε να αγωνιζόμαστε κατά της δημιουργίας βιομηχανικής ζώνης ιχθυοκαλλιεργειών στο πανέμορφο νησί μας.
