Νίσυρος: Η «ανάσα» του Γίγαντα

Ιστορία 5.000 χρόνων

Η Νίσυρος βρίσκεται στο νότιο-ανατολικό Αιγαίο και ανήκει στο νησιωτικό σύμπλεγμα των Δωδεκανήσων. Περισσότερο γνωστή στους γεωλόγους και στους φυσιολάτρες για το εντυπωσιακό της ηφαίστειο, που συνεχίζει να δηλώνει την παρουσία του με δραματικό τρόπο, αναδύοντας ατμούς και αέρια.

Η γοητεία των παραδοσιακών οικισμών

Τα αντίξοα χαρακτηριστικά της στάθηκαν κρυφή ευλογία για τη Νίσυρο, που αναδύεται μπροστά στα μάτια μας ωραία και ανέγγιχτη. Οι οικισμοί είναι κτισμένοι με κατεύθυνση την ανατολή για προστασία από τον δυτικό άνεμο. Γενική αρχή είναι η εξοικονόμηση του χώρου.

«Σπίτι όσο να χωρείς, για να έχης χωράφι όσο να θωρής», λέει η νισυρική παροιμία. Οι δρόμοι, μικροί, λιθόστρωτοι, καμπυλωτοί και βαθμιδωτοί, ακολουθούν το έδαφος. Σε μια απλή βόλτα διαισθάνεσαι τα ίχνη του χρόνου αποτυπωμένα στον οικισμό την έντονη φυσιογνωμία, τον ιστορικό πλούτο. Μικρά ή μεγάλα πλατώματα που καταλήγουν πάντα σε πλατεία στον Εμπορειό, στα Νικία, στο Μαντράκι, προσφέρονται για κουβέντα και ξεκούραση…

Στην καλντέρα

Στο κέντρο του νησιού δεσπόζει η Καλντέρα της Νισύρου. Η διάμετρός της είναι περίπου 4 χιλιόμετρα, το χείλος της κυμαίνεται σε υψόμετρο μεταξύ 250 και 600 μέτρων, ενώ ο πυθμένας της βρίσκεται στα 100 μέτρα πάνω από τη στάθμη της θάλασσας. Το δυτικό-βορειοδυτικό τμήμα αυτής της χοάνης καταλαμβάνουν οι λόφοι του Μποριάτικον, Νίφιου, Προφήτη Ηλία και Τραπεζίνας.

Έξω από την περιοχή του Ράμου, εκλύονται θερμά αέρια (υδρατμοί) που εμφανίζεται σε αρκετά σημεία, κυρίως κατά μήκος των μεγάλων ενεργών ρηγμάτων του νησιού. Τα πιο γνωστά στη νότια πλευρά είναι στο χείλος της καλδέρας και στην περιοχή Πυριά. Στο βόρειο μέρος, εντοπίζονται στη βάση του γκρεμνού της καλδέρας, στην κορυφή του θόλου Νίφιος και στην είσοδο του χωριού Εμπορειό. Η θερμοκρασία των υδρατμών σ’ όλα αυτά τα σημεία κυμαίνεται μεταξύ 36 και 40 βαθμών.

Η βόλτα στον κρατήρα είναι μια μοναδική εμπειρία, ενώ το σεληνιακό τοπίο της καλντέρας θα σε εντυπωσιάσει.

Φυσικό ανάγλυφο

Παρά το έντονο ανάγλυφο και τις γοργές διακυμάνσεις του, η πρόσβαση είναι δυνατή σχεδόν σε κάθε περιοχή τον νησιού. Εκτός από ένα ικανοποιητικό οδικό δίκτυο, υπάρχουν δεκάδες μονοπάτια που οδηγούν σε κάθε γωνιά τον νησιού. Ακόμη και όταν τα μονοπάτια δεν είναι ευδιάκριτα, η προσπέλαση είναι δυνατή μέσα από τις «τάβλες», δηλαδή τις αναβαθμίδες που σκεπάζουν σχεδόν όλο το νησί, κληρονομιά της εντατικής αγροτικής καλλιέργειας των προηγούμενων αιώνων, η οποία διήρκεσε ως τις αρχές του 20ου αιώνα. Το μεγάλο πλήθος των δέντρων είναι ένα άλλο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της Νισύρου, που την καθιστά ως το μοναδικό «πράσινο» ενεργό ηφαίστειο τον Αιγαίου.

Βόλτα στο Παλιόκαστρο

Το Παλιόκαστρο, πρόκειται για ένα από τα καλύτερα σωζόμενα οχυρωματικά έργα της αρχαιότητας στο Αιγαίο. Tο τείχος είναι χτισμένο στο φρύδι του χαμηλού λόφου πάνω από το Μανδράκι, με μεγάλες πλίνθους από ηφαιστειογενή μαύρη πέτρα.

Tο σωζόμενο μήκος του τείχους στο νότιο τμήμα του είναι 230, ενώ στο ανατολικό 80 μ. H χαρακτηριστική τοιχοποιία του, η οποία προήλθε από τη Μεγάλη Eλλάδα και συναντάται συχνά σε οχυρώσεις του Aιγαίου και της μικρασιατικής ακτής, χρονολογεί τον πύργο στο τέλος του 4ου ή και στις αρχές του 3ου αι. π.X. Το τείχος προστάτευε την αρχαία πόλη της Νισύρου, η οποία δεν έχει ανασκαφεί. Εντός του τείχους σώζονται τα ερείπια παλαιοχριστιανικής βασιλικής.

Περάστε…απέναντι!

Καθώς το πλοίο προσεγγίζει το Μανδράκι, περνά δίπλα σχεδόν από το Γυαλί, ένα από τα νησιά της συστάδας της Νισύρου. Η όψη του στην αρχή ξενίζει με τους λευκούς λόφους ελαφρόπετρας από τη μια και το πυκνό δάσος πεύκων από την άλλη. Τόπος με αξιοθαύμαστη ιστορία και εκπληκτικής ομορφιάς επισκέψιμους κολπίσκους με γαλαζοπράσινα νερά. Η πρόσβαση στο Γυαλί γίνεται με προγραμματισμένες εκδρομές και με ιδιωτικό ή ενοικιαζόμενο σκάφος από το Μανδράκι.

ΠΑΡΑΛΙΕΣ

▶ Χοχλάκοι
Βρίσκεται πίσω από το μοναστήρι της Παναγίας Σπηλιανής. Έχει μεγάλα μαύρα βότσαλα, λίγες ομπρέλες και φυσική σκιά.
▶ Άη Σάββας
Στην καρδιά του Μανδρακίου, μία μικρή αμμώδης παραλία.
▶ Πάλοι
Η παραλία του ομώνυμου οικισμού. Είναι μεγάλη, με ψιλή σκουρόχρωμη άμμο και αρκετά αρμυρίκια για σκιά.
▶ Παχιά Άμμος
Παραλία με σκούρα άμμο και εντυπωσιακά νερά, αλλά χωρίς σκιά. Είναι προσβάσιμη με μονοπάτι (γύρω στα 20 λεπτά).
▶ Γιαλισκάρι 
Μικρή παραλία ανάμεσα στο Μανδράκι και τους Πάλους. Έχει μαύρη άμμο και είναι γνωστή και ως «white beach».
▶ Λυές
Η παραλία έχει κολπίσκους, σκούρη άμμο, λίγα βότσαλα και μερικά αρμυρίκια. Βρίσκεται κοντά στη θρυλική καντίνα Όαση.
▶ Αυλάκι
Από τις πιο μακρινές παραλίες του νησιού. Έχει μικρό λιμανάκι για βουτιές, μεγάλα μαύρα βότσαλα και λιγοστή φυσική σκιά.

Παρόλο που η Νίσυρος δεν έχει μεγάλες αμμώδεις παραλίες όπως άλλα νησιά, οι ακτές της είναι υπέροχες και θα σας γοητεύσουν.

Η διαδρομή μέχρι το λιμανάκι ή τον γειτονικό Άγιο Αντώνιο είναι περίπου 15-20 λεπτά, ενώ την καλοκαιρινή περίοδο υπάρχει πλοιάριο που κάνει τη διαδρομή ή τον γύρο του νησιού από τους Πάλους. Καθώς πλησιάζετε, μια τεράστια λευκή αγκαλιά σας υποδέχεται, μια ωραία παραλία από ελαφρόπετρα σε ένα περιβάλλον που θυμίζει εξωπραγματικό γιγάντιο γλυπτό.

Μην περιμένετε να δείτε οποιαδήποτε τουριστική εγκατάσταση ή κάτι άλλο, πρόκειται για μοναδική περίπτωση αρχαιολογικού και εργασιακού χώρου με πάρα πολύ όμορφα τοπία, μια  ξεχωριστή εμπειρία.

Φυσική σάουνα και ιαματικές θερμές πηγές

Οι άφθονες θερμές πηγές είναι ένα άλλο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της Νισύρου. Σε πολλά σημεία κατά μήκος των ακτών του νησιού αναβλύζει ζεστό νερό, σε θερμοκρασίες που κυμαίνονται από 30 έως 61 βαθμούς. Πρόκειται για ανάμειξη θαλασσινού και βρόχινου νερού με τα γεωθερμικά ρευστά του ανώτερου θερμού ορίζοντα. Αυτά, σαν θερμά και ελαφρότερα, καταφέρνουν να φτάσουν κοντά στην επιφάνεια ακολουθώντας τα μεγάλα ρήγματα και ρωγμές της περιοχής.

Οι πιο γνωστές από τις θερμές πηγές είναι αυτές των Λουτρών Μανδρακίου και της Θερμιανής (γνωστή ήδη από την αρχαιότητα στη βόρεια άκρη του χωριού των Πάλων), δίπλα στο εκκλησάκι της Παναγιάς της Θερμιανής. Μάλιστα, ο πατέρας της ιατρικής Ιπποκράτης είχε διαλέξει την πηγή αυτή της Νισύρου σαν ιαματικό λουτροθεραπευτικό κέντρο.

Μια τρίτη γνωστή θερμή πηγή είναι αυτή στον όρμο του Αυλακιού. Το ζεστό νερό αναβλύζει σήμερα μέσα στη θάλασσα και η μέγιστη θερμοκρασία του είναι 61 βαθμοί. Πέραν των θερμών πηγών, στη Νίσυρο υπάρχουν πολλές θέσεις όπου αναδύεται θερμός ατμός. Δύο από αυτές τις θέσεις χρησιμοποιήθηκαν στο παρελθόν ως φυσικές σάουνες. Η κυριότερη, και γνωστή από την αρχαιότητα, είναι στη θέση Πυριά, όπου σώζεται ακόμα ο θάλαμος των ατμόλουτρων και διπλανά βοηθητικά των λουτρών κτίσματα. Η άλλη θέση βρίσκεται στην είσοδο του οικισμού Εμπορειός. Η θερμοκρασία των ατμών είναι 34-35°C.

Πλούσια φύση

Η χλωρίδα και η πανίδα του νησιού παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον εξαιτίας της ηφαιστειακής προέλευσης του αλλά και της γεωγραφικής του θέσης. Η Νίσυρος αποτελεί για τη χλωρίδα, μαζί με τα νησιά του Αιγαίου και κυρίως αυτών που βρίσκονται κατά μήκος των μικρασιατικών ακτών, οδό μετανάστευσης ασιατικών ειδών προς τον ελληνικό χώρο και προς τη νότια Ευρώπη γενικότερα και βρίσκεται πάνω στον ανατολικό μεταναστευτικό διάδρομο των πουλιών που είναι ο σημαντικότερος για τη μετανάστευσή τους στην Ελλάδα και τη Μικρά Ασία.

Η καταγεγραμμένη παρουσία 450 ειδών χλωρίδας, 85 ειδών ορνιθοπανίδας, 7 ειδών ερπετών καθώς και η παρουσία της φώκιας Monachus-monachus στις ακτές του κάνουν αυτό το νησί των 42.000 στρεμμάτων έναν τόπο που αξίζει ιδιαίτερης προστασίας και μελέτης.

Πεζοπορώντας στα μονοπάτια

Η πυκνή θαμνώδης βλάστηση, οι αστιβές, η σμυρτιά, ο σκίτσος, το θυμάρι, η θρύμπη καθώς και τα ψηλά σπάρτα, οι γλάστροι και οι ασπαλάθοι, αποτελούν μερικά από τα είδη που θα συναντήσει ο περιπατητής.

Το μεγάλο πλήθος των δέντρων είναι ένα άλλο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της Νισύρου, που της προσδίδει τον χαρακτηρισμό ως το μοναδικό «πράσινο» ενεργό ηφαίστειο του Αιγαίου. Λίγα από αυτά είναι η εναπομείνασα αυτοφυής βλάστηση – βελανιδιά, πρίνος, αγραμυθιά και αγριελιά. Αντίστοιχου εύρους και ποικιλότητας με τη χλωρίδα είναι και η πανίδα που αυτή φιλοξενεί και που κρατά συντροφιά στον περιηγητή κατά τους μακρινούς περιπάτους.

Περπατώντας στη Νίσυρο δεν μπορείς παρά να γίνεις φίλος με τους κουρκούταυλους, τις τεράστιες τεφρόμαυρες σαύρες, που βιάζονται να κρυφτούν κάτω από τις λάβες ή μέσα στις ξερολιθιές, τις μεγάλες αράχνες που σου κόβουν το δρόμο με τον ισχυρό ιστό τους, τους «κυανούς» του Αριστοτέλη – τις πανέμορφες γαλάζιες καρακάξες (χαλκοκουρούνα) που ενοχλούνται από το διάβα σου -, ως τα γεράκια που αιωρούνται συνεχώς στο στερέωμα…

Βουτιές και καταδύσεις

Παρόλο που η Νίσυρος δεν έχει μεγάλες αμμώδεις παραλίες όπως άλλα νησιά, οι ακτές της είναι υπέροχες και θα σε γοητεύσουν. Οι περισσότερες παραλίες δεν είναι οργανωμένες, οπότε καλό είναι να έχεις μαζί σου τα απαραίτητα για να απολαύσεις τη μέρα σου στη θάλασσα. Η Νίσυρος διαθέτει, επίσης, εντυπωσιακό βυθό, ιδανικό για καταδύσεις και βουτιές με μάσκα.

Εκκλησιές με χρώμα

Σε όλη τη μακραίωνη ιστορία της, η Νίσυρος υπήρξε ένας τόπος με έντονη πνευματικότητα και θρησκευτικότητα. Απόδειξη, οι πολυάριθμοι τόποι λατρείας, όπως μαρτυρούν τα απομεινάρια ναών, οι αμέτρητοι ναοί της βυζαντινής και μεταβυζαντινής περιόδου, τα ταπεινά εκκλησάκια που είναι διάσπαρτα στην ύπαιθρό της.

Μένει έκπληκτος κανείς, μπροστά στην ποικιλία και την ομορφιά του θρησκευτικού συναισθήματος που εκφράστηκε στο νησί ανά τους αιώνες με τα πολυάριθμα μοναστήρια, εκκλησάκια, ασκηταριά και αντικείμενα απαράμιλλης θρησκευτικής τέχνης, που συνθέτουν ένα μωσαϊκό σπάνιας ομορφιάς. Αυτή η ομορφιά τονίζεται ακόμα περισσότερο από το γεμάτο εναλλαγές και εκπλήξεις φυσικό τοπίο του νησιού.

«Εκρηκτικές»… γεύσεις

Αν και είναι ένα από τα μικρότερα νησιά στα Δωδεκάνησα, ωστόσο διαθέτει πλούσια γαστρονομική παράδοση.

Η ηφαιστειακή δομή του νησιού, κάνει τους ντόπιους να υποστηρίζουν πως ό,τι τρώνε τα ζωντανά τους σε τούτο τον τόπο τα κάνει πιο νόστιμα. Αν κρίνουμε από ό,τι δοκιμάσαμε στη Νίσυρο, τότε μάλλον έχουν δίκιο… Εξάλλου, χαρακτηριστικό τοπικό παραγόμενο προϊόν της Νισύρου είναι «το τυρί της τυριάς», όπως το αποκαλούν (τυρί κατσικίσιο μέσα σε κόκκινο κρασί) και η μυζήθρα (φρέσκια μαλακιά). Εκτός όμως από κατσικάκια που βόσκουν ελεύθερα, ιδιαίτερα γευστικά είναι και τα ντόπια μοσχάρια. Μάλιστα, στη βόλτα σας προς το ηφαίστειο, θα τα δείτε ξαπλωμένα να λιάζονται εκεί!

Πριν από όλα όμως σας προτείνουμε να ξεκινήσετε τον «γευστικό περίπατο» από το Μανδράκι και το παραδοσιακό εργαστήριο της Ειρήνης και του Γιώργου Σακαλή που από το 1913 κερνούν τα τοπικά… αναψυκτικά, τη σουμάδα και την κανελάδα – εννοείται χωρίς συντηρητικά. Η σουμάδα, φτιάχνεται από σιρόπι πικραμύγδαλου, αραιώνεται με κρύο νερό και είναι ιδιαιτέρως δροσιστική! Το αυτό και για την κανελάδα που φτιάχνεται με σιρόπι κανέλας. Ακόμα, δοκιμάστε οπωσδήποτε το τοπικό γλυκό του κουταλιού, το ντοματάκι. Ολόκληρα τα «πομοντόρια» μέσα στο βάζο.

Συνεχίζοντας στο Μανδράκι έχετε πολλές επιλογές για φαγητό. Αρχικά, παραλιακά, στο μεζεδοπωλείο «Κουκου – ζίνα». Ο τίτλος του μαγαζιού σημαίνει ρακή που φτιαχνόταν παλιά από σύκα και βέβαια αποτελεί ακόμη – αλλά πιο σπάνια ντόπιο ποτό. Ο Βαγγέλης, μας πρότεινε να δοκιμάσουμε τη φάβα του με συνταγή της προγιαγιάς του. Και όχι άδικα… Βέβαια, το μενού είναι πλούσιο και πεντανόστιμο, αλλά η φάβα είναι ιδιαίτερη.

Λίγο παρακάτω, στην πλατεία Ηλικιωμένης, ο «Βέγγος» σερβίρει ντόπιο κατσικάκι (δικής του παραγωγής), κοκκινιστό που λιώνει στο στόμα. Εξαιρετικοί και οι κολοκυθοανθοί (από το μποστάνι τους) με Νισύρικο τυρί (επίσης δικό τους). Οι Παναγιώτης Σφακιανός και Μαρία (Βέγγαινα), θα σας τα εξηγήσουν όλα.

Για βραδάκι στο Μανδράκι, ιδανική επιλογή αποτελεί στο δρόμο για το Δημαρχείο η «ΑποΛωλή Κόρη». Η πιο ωραία αυλή μακράν στο νησί. Όσο για την κουζίνα; Τα υλικά παρασκευής τα βλέπεις μπροστά σου, αφού το μποστανάκι είναι δίπλα στα τραπέζια. Όλα τα πιάτα είναι εγγυημένα γευστικά και με υλικά ντόπια, φτιαγμένα πραγματικά με μεράκι και γούστο.

Στον Εμπορειό, το «Μπαλκόνι του Εμπορειού», με απίστευτη θέα στο ηφαίστειο, σερβίρει υπέροχη Νισυριώτικη κουζίνα. Τα πιτθιά (παραδοσιακοί ρεβυθοκεφτέδες) είναι ένα από τα πολλά δυνατά τους πιάτα. Εμείς, το συνδυάσαμε και με αλιάδα (σκορδαλιά με αμύγδαλο) τοπική νοστιμιά, ελαφριά και νόστιμη.

Από γλυκά, δοκιμάστε Νισύρικο χαλβά (φουρνιστός), μοσχοπούλια (τηγανιτά μπακλαβαδάκια) και σιροπιαστά, λουκχουμάδες (λουκουμάδες, γεμιστοί με μέλι).

Επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του Δήμου Νισύρου, εδώ, για περισσότερες πληροφορίες και περιήγηση στο υπέροχο νησί της Νισύρου.