Βρίσκομαι μόλις 8 χιλιόμετρα από την Ξάνθη κι όμως δρασκελίζοντας το κατώφλι του γεμάτου χρώματα χώρου του Γυναικείου Συνεταιρισμού Πλέτενο, μπαίνω σε έναν άλλο κόσμο. Στεγάζεται στο παλιό φυλάκιο ελέγχου πριν από τη Σμίνθη με τη χαρακτηριστική μπάρα-σύμβολο που χώριζε άλλοτε τους μουσουλμάνους των Πομακοχωρίων από τον «έξω κόσμο».
«Καλωσήρθατε. Περάστε από εδώ, στο σαλόνι», θα μου πουν και θα με οδηγήσουν σε μια αίθουσα με καρέκλες γύρω γύρω, όπου μια ηλικιωμένη με παραδοσιακή φορεσιά πλέκει μπροστά στο παράθυρο κοιτάζοντάς με ντροπαλά. Δεν μιλάει ελληνικά, είναι η πεθερά της Βενγκιούλ και ήρθε για να βοηθήσει. Αντίθετα, η νέα κοπέλα μου χαμογελάει θαρρετά και όπως θα μου πει αργότερα, ο πατέρας της, που είναι τραπεζικός υπάλληλος, δεν της έδωσε άλλη επιλογή παρά να σπουδάσει. Έτσι μπήκε στη Φιλοσοφική στην Αθήνα και πριν από κάποιο καιρό επέστρεψε εδώ, έκανε παιδιά και τώρα απασχολείται στον συνεταιρισμό.
Ο μικρόκοσμος που συναντώ απαρτίζεται μόνο από γυναίκες: Μουσουλμάνες από τα Πομακοχώρια, από 40-50 χρονών, οι οποίες, όχι μόνο δημιουργούν, αλλά εκπαιδεύονται στην επιχειρηματικότητα. Παντού υπάρχουν τα χειροποίητα καλλιτεχνήματά τους και στοίβες από τις πρώτες ύλες με τις οποίες τα φτιάχνουν. Ένα από τα δωμάτια επιτελεί ρόλο πωλητηρίου.
Όλα ξεκίνησαν από ένα σχολείο δεύτερης ευκαιρίας στο Πλέτενο που έδωσε τη δυνατότητα σε μουσουλμάνες γυναίκες να τελειώσουν την υποχρεωτική εκπαίδευση. Στα μαθήματα συγκαταλεγόταν ένα project που λέγεται «εικονική επιχείρηση». Οταν αυτό τελείωσε, μια ομάδα 6 γυναικών, μαζί με τις καθηγήτριες των Σ.Δ.Ε. Αρετή Μποφιλίου και Τάνια Βακαλοπούλου, αποφάσισαν να κάνουν μια Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση (Κοιν.Σ.Επ) που διέπεται από τις ευνοϊκές διατάξεις ενός συγκεκριμένου νόμου.
Σήμερα εδώ δουλεύουν 11 μουσουλμάνες γυναίκες. Οι 2 καθηγήτριες έχουν ρόλο καθοδηγητικό και συμβουλευτικό με μακροπρόθεσμο στόχο, όταν οι γυναίκες είναι έτοιμες να κάνουν τα πάντα μόνες τους. «Ολα ξεκίνησαν εκ του μηδενός, χωρίς χρηματοδότηση -μάλιστα, η πρώτη μας έδρα ήταν ένα σπίτι στον οικισμό του Κενταύρου. Αρχίσαμε το 2019, αλλά εδώ που μας βρίσκετε, στο κτίριο του παλιού φυλακίου, ήρθαμε το 2022», λέει η κυρία Μποφιλίου.
Καθώς δεν υπήρχαν χρήματα, έψαξαν να βρουν ένα είδος επιχείρησης που δεν θα χρειαζόταν αρχικό κεφάλαιο. Είδαν ότι μπορούσαν να αξιοποιήσουν ανακυκλώσιμες πρώτες ύλες -κυρίως χοντρά νήματα που τους δίνονται δωρεάν από εργοστάσια, ή από άλλες πηγές με πολύ χαμηλό κόστος. Η ανακύκλωση και η προστασία του περιβάλλοντος μπήκε στο επίκεντρο της φιλοσοφίας τους.
Τι ακριβώς φτιάχνουν; «Τα κορίτσια ήδη ήξεραν να πλέκουν στα χωριά τους πολύ ωραία πράγματα με ψιλό βελονάκι. Προσάρμοσαν την τεχνική τους στα χοντρά νήματα, αρχικά πλέκοντας χαλιά, καλαθάκια, κουρτίνες μακραμέ. Με τα λεπτότερα νήματα κάνουν εξαιρετικά κοσμήματα», λέει κι εγώ σπεύδω να τα φωτογραφίσω καθώς κρέμονται στον χώρο υποδοχής, καταλαμβάνοντας κάθε ελεύθερη επιφάνεια των τοίχων.
Κάπως έτσι ξεκίνησε ο συνεταιρισμός να βγάζει τα πρώτα του χρήματα, πουλώντας έργα σε κάποια bazaar, σε ένα μαγαζί κοντά στην Ακρόπολη, ή σε όσους φθάνουν ως εδώ γιατί μαθαίνουν στόμα με στόμα για την ύπαρξή του. Ε-shop δεν έχουν κάνει ακόμη, ωστόσο κατάφεραν να βρουν μια χορηγία και σε λίγο καιρό ελπίζουν να το ετοιμάσουν.
Στην αίθουσα των αργαλειών δύο γυναίκες με μαντήλια στο κεφάλι δουλεύουν εντατικά. «Toυς περισσότερους αργαλειούς που υπήρχαν στα σπίτια των χωριών τους έχουν πετάξει.
Ευτυχώς ήμασταν τυχερές και από το χωριό καταγωγής μιας από τις κοπέλες βρήκαμε έναν που ήταν 150 ετών και τον δουλεύουμε. Μια άλλη κοπέλα, η Εμινέ, είχε επίσης κρατήσει στο σπίτι της τον αργαλειό, ξέρει να στήνει το στημόνι και να υφαίνει. Οπότε δίδαξε την τέχνη και σε άλλες και ξαναέστησε τον δικό της. Αλλά όλα αυτά για να γίνουν έπρεπε πρώτα να τις πείσουμε ότι έχουν αξία», παρατηρεί η καθηγήτρια.
Στον αργαλειό χρησιμοποιούν τα ίδια ανακυκλώσιμα νήματα δημιουργώντας είδη για το σπίτι με παραδοσιακή τεχνική, αλλά πιο μοντέρνο ύφος. Εκτός από χαλιά, φτιάχνουν σουπλά, runner για τα τραπέζια, υφαντές μάλλινες τσάντες με αυθεντικά σχέδια.
Για τις δημιουργίες τους εμπνέονται και από το Internet. Κατά καιρούς γίνονται σεμινάρια για τα αυθεντικά χειροποίητα σχέδια της Θράκης από την κυρία Αγγελική Γιαννακίδου, Ιδρύτρια του Εθνολογικού Μουσείου Θράκης στην Αλεξανδρούπολη, που ασχολείται επισταμένως με το θέμα και φτιάχνει τα δικά της στο εργαστήριο που έχει στο σπίτι.
Για να εξοικειωθούν με την έννοια της επιχειρηματικότητας οι μουσουλμάνες γυναίκες που παίρνουν μέρος στο εγχείρημα πρέπει να ξεπεράσουν διάφορα εμπόδια -μεταξύ των οποίων να οδηγούν αυτοκίνητο, ή να μάθουν στοιχειώδη αγγλικά. «Δεν είναι μόνο το θέμα της δημιουργικότητας. Χρειάζεται ένα ισχυρό κίνητρο που λέγεται χρήματα. Ένα μεροκάματο, τουλάχιστον. Γιατί αυτά όλα που φτιάχνουν έχουν πολύ κόπο, είναι χειροποίητα και χρειάζονται ώρες δουλειάς», λέει η κυρία Μποφιλίου. Και συμπληρώνει: «Πρέπει να καταλάβετε ένα πράγμα: Ως τώρα αυτές οι γυναίκες ήταν στα σπίτια τους παίζοντας τον ρόλο της μητέρας και νοικοκυράς, και η μόνη διασκέδασή τους ήταν να πάνε για καφέ. Σχεδόν όλοι οι άντρες στα χωριά τους λείπουν μετανάστες στο εξωτερικό. Πηγαίνοντας λοιπόν στο σχολείο δεύτερης ευκαιρίας κατάλαβαν ότι το να συμμετέχουν σε μια επιχείρηση είναι πολύ σημαντικό για τις ίδιες και για τα παιδιά τους. Εμείς τις παροτρύναμε να βγουν έξω από τον μικρόκοσμό τους και να δουν ποιά είναι η πραγματική ζωή μέσα από την επιχειρηματικότητα. Πρέπει να σας πω ότι έχουμε πολύ δρόμο ακόμη να διανύσουμε. Πρέπει να καταλάβουν τα λογιστικά, να διαχειριστούν τις πρώτες ύλες και τους προμηθευτές, να μάθουν μαθηματικά. Όμως είναι εύστροφες, ευπροσάρμοστες και πολύ ικανές».
+
Πλάι στο κτίριο του Συνεταιρισμού βρίσκεται το ιδιωτικό Κέντρο Ενημέρωσης Μονοπατιών για την περιοχή της Ξάνθης για όσους θέλουν να περπατήσουν στην περιοχή των Πομακοχωρίων, της Σταυρούπολης και του Λειβαδίτη.
www.facebook.com/pleteno.koinsep
Τηλ. 690 8214821
