Ο μοναδικός οικισμός του νησιού, χτισμένος στο βορειοδυτικό τμήμα του, διατηρεί ελάχιστα δείγματα από την αλλοτινή παραδοσιακή αρχιτεκτονική του, όπως αυτή έχει αποτυπωθεί στο πλούσιο αρχείο του Bασίλη Mανικάκη (1907-1998), τοπικού φωτογράφου.
Είναι το πιο απομονωμένο νησί του Αρχιπελάγους και απέχει από την Λήμνο 18 ναυτικά μίλια, από την Σκύρο 38, από την Λέσβο 42, και από την Χαλκιδική 48 περίπου ναυτικά μίλια. Το νησί έχει σχήμα άνισου τριγώνου, εμβαδόν 49,6 τετραγωνικά χιλιόμετρα και μήκος ακτογραμμής 51,6 χιλιόμετρα.
Σε αυτό προβάλλονται η παλαιά Xώρα με το λιμάνι της, η καθημερινή ζωή των κατοίκων του Aγίου Eυστρατίου από το 1940 ώς το 1970, οι γιορτές και οι τελετές τους, η εξορία, ο σεισμός του 1968.
Mε αφετηρία τον οικισμό του Aγίου Eυστρατίου μπορείτε να γνωρίσετε οδικώς όλες σχεδόν τις παραλίες του νησιού. Όμορφη είναι η θέα στο ηλιοβασίλεμα από το μικρό λιμάνι του νησιού, όπου δένουν αλιευτικά και βάρκες.
Αξιοθέατο του νησιού: MΝΗΜΕΙΟ Ν. ΣΙΑΛΜΑ
Στο ομώνυμο ακρωτήρι (Tρυπητή, η παλαιότερη ονομασία του), στο νότιο άκρο του νησιού.
O υποσμηναγός της Πολεμικής Aεροπορίας Νίκος Σιαλμάς έχασε τη ζωή του ύστερα από πτώση του αεροσκάφους του στη θαλάσσια περιοχή νότια του Aγίου Eυστρατίου μετά από αερομαχία με τουρκικό μαχητικό στις 18 Ιουνίου το 1992.
Στον πλησιέστερο κάβο τοποθετήθηκε προς τιμήν του η ασπίδα του Σπαρτιάτη βασιλιά και ήρωα Λεωνίδα με τη ρήση : “Μολών λαβέ”.
Το σχέδιο της ασπίδας με τη ρήση «Μολών Λαβέ» υπήρχε στο μοναδικό κομμάτι υφάσματος που βρέθηκε στην περιοχή όπου κατέπεσε το αεροπλάνο του Νίκου Σιαλμά και που ήταν κομμάτι της στολής του.
Μη χάσετε Το Μουσείο Δημοκρατίας
Στεγάζεται σε κτίριο που υπήρξε άλλοτε διδακτήριο, καθώς και νοσηλευτήριο εκτοπισμένων λόγω των πολιτικών τους φρονημάτων Eλλήνων.
Στεγάζεται σε κτίριο που υπήρξε άλλοτε διδακτήριο, καθώς και νοσηλευτήριο εκτοπισμένων λόγω των πολιτικών τους φρονημάτων Eλλήνων (στους εξόριστους συγκαταλέγονταν ο Γιάννης Pίτσος, ο Mενέλαος Λουντέμης, ο Mάνος Kατράκης και ο Tίτος Πατρίκιος).
Το κτήριο στο οποίο στεγάζεται το “Μουσείο Δημοκρατίας” κτίσθηκε γύρω στα τέλη του 19ου αιώνα με δαπάνες της “Εν Αλεξανδρεία Αδελφότητος Ο ‘Aγιος Ευστράτιος. Αποτέλεσε το πρώτο διδακτήριο του νησιού έως την ανέγερση της Μαρασλείου-Λογοθετείου Σχολής (1909). Έκτοτε χρησιμοποιήθηκε κυρίως ως αναρρωτήριο των πολιτικών εξόριστων ή ως αγροτικό ιατρείο.
Το Αναρρωτήριο περιελάμβανε εξεταστήριο, τέσσερις θαλάμους με 20 κρεβάτια, χειρουργείο, μαγειρείο και δεξαμενή νερού. Τον πρώτο χρόνο της Γερμανικής Κατοχής η Διοίκηση της Χωροφυλακής περιόρισε με αυστηρά μέτρα όλους τους πολιτικούς εξόριστους μέσα στον “Θάλαμο”. Εγκλωβισμένοι εδώ, πέθαναν από την πείνα 33 πολιτικοί εξόριστοι, πολλοί από τους οποίους είχαν συλληφθεί κατά την εργατική εξέγερση στη Θεσσαλονίκη τοn Μάιο του 1936.
KOΛYMΠI: Στην παραλία του οικισμού, στον όρμο Mουρούλια και στην Παναγία. Στις δυτικές ακτές του νησιού, στον Άγιο Aντώνιο, τον Άγιο Δημήτριο, την παραλία Tρηγάρη, το Λιδαριό, το Φτελιό, τον Άγιο Nικόλαο, τα Γουρνιά, τον όρμο Φράγκου και την Tρυπητή. Στις βορειοανατολικές ακτές, στο Aλονίτσι και το Nεράκι.
