Τόπος μοναδικής ομορφιάς, γεμάτος ιστορία, τέχνη και θρύλους, ο Aνάβατος, ο «Mυστράς της Xίου», στέκει περήφανος σε απόκρημνο βράχο, φυσικά οχυρή θέση στην καρδιά του νησιού.
H μεσαιωνική καστροπολιτεία, σπάνιο μνημείο αμυντικής αρχιτεκτονικής, γνώρισε περίοδο ακμής κατά τους τελευταίους αιώνες της Tουρκοκρατίας, αλλά δέχτηκε ισχυρά πλήγματα από την τουρκική σφαγή του 1822 και τον καταστρεπτικό σεισμό του 1881.
Η ίδρυση του Ανάβατου τοποθετείται στους μέσους βυζαντινούς χρόνους. Σύμφωνα με την παράδοση, δημιουργήθηκε από τους εργάτες που έφτασαν στη Χίο για την κατασκευή της Νέας Μονής επί Κωνσταντίνου του Μονομάχου.Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, ο οικισμός δημιουργήθηκε λόγω των πειρατικών επιδρομών που μάστιζαν τα δυτικά παράλια του νησιού.
Ο πρώτος πυρήνας του οικισμού κτίστηκε στην περιοχή του Κάστρου, στην κορυφή του υψώματος και περιβαλλόταν από οχυρωματικό περίβολο. Στη συνέχεια, κατά την εποχή της κυριαρχίας της Γένοβας, αφενός το κάστρο ενισχύθηκε σημαντικά και αφετέρου ο οικισμός επεκτάθηκε ανατολικά, εκτός των ορίων της ακρόπολης, δημιουργώντας το Μεσοχώρι.Ο Ανάβατος είχε επίσης το ρόλο παρατηρητηρίου τόσο της θάλασσας όσο και της ενδοχώρας. Σύμφωνα με τον Ιταλό χαρτογράφο Φραντσέσκο Πιατσέντζα, κατά τα τέλη του 17ου αιώνα ο Ανάβατος διέθετε περίπου 150 κατοίκους.
