Στη Λάμπεια (Δίβρη) Ηλείας γεννήθηκε και μεγάλωσε ο πατέρας του Διομήδη Τόλιου – αυτός ήταν και ο λόγος που δέθηκε τόσο πολύ με το μικρό αυτό χωριό.
“Στις παρυφές του χωριού διατηρούμε εδώ και 50 χρόνια το οικογενειακό μας κτήμα-αγροικία με δενδρώδεις καλλιέργειες (ελιές, καρυδιές, καστανιές και αμυγδαλιές) των οποίων την φροντίδα συνεχίζω και εγώ με μεράκι. Το 2019 εκλέχτηκα πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου των Διβριωτών της Αθήνας και έχουμε καταφέρει να διοργανώνουμε κάθε καλοκαίρι πολιτιστικές εκδηλώσεις στο χωριό μας”.
Την ψυχή του τόπου του θα την γνωρίζαμε στη φύση.
“Στην πηγή του Γαβροβίκου στην είσοδο του χωριού όπως ερχόμαστε από την Πάτρα. Δεν είναι μόνο ότι το νερό είναι γάργαρο και δροσερό αλλά από αυτή την πηγή μπορείς να θαυμάσεις αμφιθεατρικά το χωριό στους πρόποδες του Ερυμάνθου στα Λάμπεια όρη (υψόμετρο 1795 μέτρα στην κορυφή της Ανάληψης) από τα οποία πήρε το όνομά του το χωριό από το 1929 (το παλαιότερο όνομα ήταν Δίβρη)”.
Οι παιδικές του αναμνήσεις είναι δυνατές, ακόμα και μετά από τόσα χρόνια.
“Θυμάμαι μικρός να τρέχω στους αγώνες δρόμου που διοργάνωνε ο πολιτιστικός σύλλογος τον δεκαπενταύγουστο και περνούσαμε μέσα από την κεντρική οδική αρτηρία (οδός Πάτρας Τρίπολης- ο περίφημος 111) καταλήγοντας στην πηγή του Γαβροβίκου. Ακόμα και τώρα, όταν έχω λείψει καιρό από το χωριό, το πρώτο πράγμα που θέλω να κάνω επιστρέφοντας είναι να πίνω νερό σε μία από τις δεκάδες πηγές που έχει. Είναι αναζωογονητικό!”.
Αν κάποιος είχε την ευκαιρία να επισκεφθεί μόνο ένα σημείο της Λάμπειας “αναμφίβολα θα πρότεινα να πάει στο πάνω Μοναστήρι της Χρυσοπηγής που κτίστηκε τον 17ο αιώνα.
Βρίσκεται μέσα σε δάσος από έλατα σε υψόμετρο άνω των 1200 μέτρων και είναι ένας τόπος ηρεμίας και άμεσης επαφής με τη φύση απ’ όπου μπορείς να θαυμάσεις αμφιθεατρικά τον ποταμό Ερύμανθο αλλά και όλο το χωριό”.
Για τον Διομήδη, η ιδανική βόλτα για να γνωρίσουμε το χωριό του είναι συγκεκριμένη.
“Θα ξεκινούσα από την πηγή του Γαβροβίκου όπου θα δροσιστούμε από τις πηγές του. Μετά θα περπατούσα στο κέντρο του χωριού περνώντας από τον φούρνο της Μαρίας Πατσή, μετά για ελληνικό καφέ στο καφενείο του Μαραθιά, στο δημοτικό σχολείο που φτιάχτηκε από το κληροδότημα του ευεργέτη Ανδρέα Συγγρού το 1907 και μέχρι σήμερα είναι ενεργό με μαθητές.
Στη συνέχεια, θα περπατούσαμε λίγο πιο κάτω στο λαογραφικό μουσείο Πετραλιά για να μάθουμε για την ιστορία της ορεινής Ηλείας. Ύστερα θα ανεβαίναμε τον δρόμο για το πάνω Μοναστήρι της Ζωοδόχου Πηγής, το εκκλησάκι του Αγίου Παντελεήμονα μέσα στα έλατα και θα καταλήγαμε να πιούμε γάργαρο νερό στην μικρή πηγή του Πόντου”.
Τι έχει αλλάξει περισσότερο στον τόπο του τα τελευταία χρόνια και ποια μέτρα θεωρεί ο ίδιος πως πρέπει να ληφθούν ώστε να εξασφαλιστεί η τουριστική αξιοποίηση του αλλά με πράσινο και βιώσιμο τρόπο, ώστε να μην αλλοιώνει την φυσιογνωμία του;
“Όπως και σε αρκετά χωριά δυστυχώς και στο δικό μας μειώνεται ο πληθυσμός λόγω εσωτερικής κυρίως μετανάστευσης. Οι νέοι και οι νέες ψάχνουν να βρουν στις πόλεις (Πύργος, Πάτρα, Αθήνα) καλύτερες ευκαιρίες για την ζωή τους. Με γεμίζει θλίψη το γεγονός αλλά ταυτόχρονα με πεισμώνει να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις ώστε να αναστρέψουμε την τάση.
Όσον αφορά την πιθανότητα μέτρων, θεωρώ πως είναι σαφής η ανάγκη βελτίωσης υποδομών (επείγει η ασφαλτόστρωση προς το μοναστήρι γιατί θα επιτρέψει σε περισσότερο κόσμο να το επισκεφτεί οργανωμένα με λεωφορεία) και η ίδρυση νέων μονάδων εστίασης και καταλυμάτων.
Επίσης, η δημιουργία μονοπατιών πρόσβασης στις κορυφές των βουνών, η επισκευή των εκκλησιών (στο εκκλησάκι της Αγίας Τριάδας υπάρχουν θαυμάσιες τοιχογραφίες από τον 15ο αιώνα) αλλά και το άνοιγμα του Μουσείου Πετραλιά σε μόνιμη βάση θα βοηθούσαν στην επισκεψιμότητα”.
Υπάρχουν άνθρωποι που τους έχει, σχεδόν αυτομάτως, συνδέσει με την Λάμπεια και την αγαπούν ίσως το ίδιο με αυτόν;
“Ο Δημήτρης Ζαχαριάς που με βοηθάει στο κτήμα μου και ο ίδιος διαθέτει μεγάλη κτηνοτροφική μονάδα στην περιοχή αλλά είναι πάντα πρόθυμος να βοηθάει τους συγχωριανούς του στα αγροτικά. Ο παπά Κώστας που του αρέσει να λειτουργεί στις δεκάδες εκκλησίες και προσκυνήματα του χωριού. Η Άντζελα που αποφάσισε, ερχόμενη από Ρουμανία ως νύφη, να παραμείνει στο χωριό και να δημιουργήσει ένα φιλόξενο εστιατόριο, και η Μαρία Πατσή, η φουρνάρισσα που παρά τις δυσκολίες διατηρεί τον φούρνο του χωριού με εξαιρετικό ψωμί και τοπικά γλυκίσματα”.
Οι αισθήσεις που περιγράφουν την Λάμπεια έχουν, κυρίως, να κάνουν με την φύση:
“Η γεύση που αφήνει το δροσερό νερό από τις βρύσες, το θρόισμα των βελανιδιών, των ελάτων και των πουρναριών, η ενατένιση του τοπίου με τις εκκλησίες, τα μοναστήρια και τα σπίτια στην πλαγιά του βουνού συνθέτουν ένα μαγευτικό τοπίο”.
Και μιλώντας για αισθήσεις, το φαγητό και τα προϊόντα της περιοχής μπήκαν στη συζήτηση:
“Για καλό φαγητό, σίγουρα κάποιος πρέπει να δοκιμάσει βραστή γίδα και χοιρινό ψητό στο εστιατόριο της Άντζελας. Επίσης ένα γλυκό του κουταλιού στο καφενείο του Μαραθιά!”.
Πως και πόσο έχει επηρεάσει ή αποτελέσει έμπνευση η Λάμπεια στη δουλειά και την επαγγελματική του ενασχόληση;
“Η ενασχόληση με τη γη και ειδικότερα η διατήρηση του κτήματος με τις διάφορες δενδρώδεις καλλιέργειες είχαν επιρροή στην ενασχόλησή μου στην αρχή της πορείας μου με τις αρχαιολογικές ανασκαφές και σήμερα με την άυλη πολιτιστική κληρονομιά, δηλαδή τις ποικίλες εκφάνσεις του λαϊκού πολιτισμού μας. Η διατήρηση του κτήματός μου απορροφά δημιουργικά μέρος του χρόνου μου και μου δίνει ιδέες για βιώσιμη ανάπτυξή του”.
Ποιο είναι το «σουβενίρ» που θα διάλεγε από τον τόπο του, για να προσφέρει ως «δώρο»;
“Δεν μπορείς να φύγεις από την Λαμπεία (Δίβρη) χωρίς να ψωνίσεις αρνάκι γάλακτος, χοιρινό και λουκάνικα σε ένα από τα δύο χασάπικα του χωριού μας και επίσης μέλι με άρωμα φυσική βανίλια από τους παραγωγούς μας”.
*
Αυτή την περίοδο ο Διομήδης Τόλιος υπηρετεί στο Υπουργείο Πολιτισμού στη Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς όπου ασχολείται με τη διαφύλαξη της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, δηλαδή όλες τις εκφάνσεις του ελληνικού λαϊκού πολιτισμού όπως αγροδιατροφικές παραδόσεις, παραδοσιακές-επιτελεστικές τέχνες, λαϊκά δρώμενα, εκδηλώσεις και πανηγύρια.
