«Γεννήθηκα στην Πάτμο ένα κρύο πρωινό Σαββάτου, αφού το πλοίο που θα περνούσε να πάρει τη μητέρα μου, για μεγαλύτερο κοντινό νησί, δεν έπιασε λιμάνι λόγω κακοκαιρίας. Μεγάλωσα σε ένα μεγάλο, όμορφο και ψηλοτάβανο σπίτι με πολλά παράθυρα που το έβλεπε συνέχεια ο ήλιος.
Τελείωσα το σχολείο και έφυγα για σπουδές και περιπέτεια», μου λέει η νεαρή καλλιτέχνιδα, Αντωνία Μελιανού.
Τη συνάντησα στο ελατοσκέπαστο χωριό της Παύλιανης. Το ευφάνταστο μαγαζάκι της «little fluffy cloud» μοιάζει να έχει βγει από κάποιο ονειρικό σύμπαν. Τα τελευταία χρόνια πηγαινοέρχεται μεταξύ Αθήνας και Παύλιανης λόγω του συζύγου της, ο οποίος κατάγεται από το χωριό της Φθιώτιδας.
«Η Παύλιανη είναι για εμένα η σύνδεση με τα παιδικά χρόνια του άντρα μου, ο οποίος περνούσε εδώ τα καλοκαίρια, της πεθεράς μου που μεγάλωσε στην Παύλιανη, τις ιστορίες της γιαγιάς για τον πόλεμο, τις νεράιδες και το πως ήταν η ζωή τα παλιά χρόνια. Ο τόπος μοιάζει με το πιο ωραίο παραμύθι», εξιστορεί σχετικά με τη νέα της ζωή.
Ωστόσο, ο τόπος της, με τον οποίο διατηρεί μια βαθιά σύνδεση, είναι η Πάτμος. Της ζητώ να με ταξιδέψει στο νησί της Αποκάλυψης μέσα από τα δικά της μάτια.
Περιπλάνηση στο νησί της Αποκάλυψης
Η αφήγησή της με μεταφέρει νοερά στα στενά δρομάκια της Χώρας. «Αν είναι χειμώνας θα ακούσετε τον αέρα να σφυρίζει ανάμεσα τους και θα συναντήσεις κουλουριασμένες γάτες να σε κοιτούν παραξενεμένες, για το πως βρέθηκες εκεί. Αν είναι άνοιξη θα δεις φρεσκοασβεστωμένους τοίχους και πεζούλια με γλάστρες βασιλικούς και γιασεμιά. Το καλοκαίρι το πρωί, σίγουρα, θα χρειαστείτε γυαλιά ηλίου, καθώς τόσο λευκό θα σας τυφλώσει.
Από την άλλη, το βράδυ πρέπει να γνωρίζετε τα στενά για να αποφύγετε τον κόσμο που συνωστίζεται στην πλατεία και τα πέριξ όρθιος, εκτός αν θέλετε να χαθείτε στα πλήθη. Το φθινόπωρο έχει αυτή τη γλυκιά ησυχία με τους πιο όμορφους ουρανούς και τις πρώτες βροχούλες.
Θα ανακαλύψετε μα από τις πιο ωραίες Χώρες, με παλιά αρχοντικά σπίτια και στενά δρομάκια που συσπειρώνονται γύρω από το μοναστήρι, το οποίο μοιάζει με κάστρο βγαλμένο από παραμύθι. Φανταστείτε τα όλα λευκά με μοναδική αισθητική χωρίς καμία παραφωνία».
«Κάθε εποχή έχει τη δική της ψυχή. Μια και διανύουμε τον χειμώνα, σίγουρα, θα πρέπει να επισκεφθείτε το καμπαναριό του Μοναστηριού. Το πρωινό μετά από βροχή, η ορατότητα προς τα γύρω νησιά είναι τέλεια και μπορείτε να δείτε το νησί γαλήνιο να αναπαύεται στο απέραντο γαλάζιο. Θα νιώσετε ότι βρίσκεστε μέσα σε ένα ζωγραφικό πίνακα».
Η Αντωνία μού εκμυστηρεύεται ότι οι παιδικές αναμνήσεις στο νησί την έχουν σημαδέψει. «Αν κλείσω τα μάτια μπορώ να βρεθώ εκεί και αισθάνομαι πολύ τυχερή για αυτό. Είναι ο θησαυρός μου και είναι λαμπερός σαν ήλιος».
«Θυμάμαι τις βόλτες με το zundapp του πατέρα μου, τις βαρκάδες με τη μικρή του βάρκα -την πιο όμορφη απ’ όλες τις βάρκες-, το πότισμα στα λουλούδια τα καλοκαιρινά απογεύματα λίγο πριν νυχτώσει. Το πρωινό τάβλι στο καφενείο με τον παππού μου τρώγοντας παγωτό καραμπόλα και χαζεύοντας τις ομιλίες, τις γκρίνιες ή τα χαμογελαστά μάτια άλλων παππούδων, τα βροχερά πρωινά με τη σόμπα πετρελαίου να ανάβει και τη μυρωδιά του φρεσκοκαθαρισμένου μήλου, τον κουρέα με τα λευκά ρούχα, τις απέριττες κινήσεις του και τη μεγάλη τζαμαρία».
«Δεν θα ξεχάσω τον Κυρ Γιάννη, τον γείτονα μας, που είχε πάντα μια τσίχλα στο τσεπάκι του για εμένα, τα μάτια του σκύλου μας του Πάρη, τα χέρια της μητέρας μου όταν τύλιγε κάποιο δώρο -πως έκανε στριφογυριστή την κορδέλα-, τις Λαμπρές στους δρόμους, το ανθόνερο μέσα στον ελληνικό καφέ, την ησυχία τ’ ατελείωτα καλοκαιρινά μεσημέρια, τα «αποσπερίσματα» στη γιαγιά μου μόνο με το φως των αστεριών, τη μυρωδιά του γιασεμιού έξω από την πόρτα μας. Θα μπορούσα να συνεχίζω για ώρα…»
Αν κάποιος, όμως, είχε την ευκαιρία να επισκεφθεί μόνο ένα σημείο της Πάτμου, η Αντωνιά Μελιανού προτείνει αυτό να είναι, φυσικά, το σπήλαιο της αποκάλυψης. «Είναι ένα μαγικό μέρος που σου δημιουργεί πολλά συναισθήματα, είτε βρίσκεσαι μέσα είτε έξω από αυτό. Κατά κάποιο τρόπο είναι σαν να βρίσκεσαι στη μέση του νησιού, στο μοναδικό σημείο που υπάρχει και ένα δασάκι, βλέποντας την Χώρα με το μοναστήρι και τη Σκάλα με το λιμάνι».
Η νοσταλγία και η σύνδεση με την Πάτμο
Παρατηρώ να περιγράφει τον τόπο της και διακρίνω μια νοσταλγία για το νησί της. Πηγαινοερχόμενη από την Αθήνα στην Παύλιανη και πάλι πίσω, αισθάνομαι ότι της λείπει η Πάτμος. «Όταν έχω λείψει για καιρό, το μόνο που θέλω να κάνω είναι να πάω σπίτι στους γονείς μου και μετά στη θάλασσα. Έχω την τύχη τα τελευταία σχεδόν 15 χρόνια να μένω στο σπίτι των γονιών μου που είναι στη θάλασσα.
Οπότε, απολαμβάνω να κατεβαίνω στην παραλία οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας, και κυρίως την ώρα που πέφτει ο ήλιος. Αν έχει και πανσέληνο είναι ένα όνειρο. Ο ήχος και η μυρωδιά της θάλασσας, ο παφλασμός του κύματος, τα χρώματα… Όλα λειτουργούν τόσο μαγικά στο μυαλό μου. Με ηρεμούν, με αναζωογονούν και μου δίνουν έμπνευση. Εκεί τα βλέπω όλα καθαρά», αναφέρει.
Αναρωτιέμαι πως αποτυπώνει η ίδια τις γεύσεις, τις μυρωδιές, τα υλικά και τους ήχους της Πάτμου, που γεμίζουν πηγαία τις αισθήσεις της με κάθε επίσκεψη. «Για εμένα γεύση είναι ο αχινός, όσφρηση ο φρεσκοκομμένος βασιλικός που στόλιζε πάντα το αυτί του παππού μου, ματιά η ανεμπόδιστη θέα της Χώρας και του μοναστηριού από το σπίτι που μεγάλωσα.
Έχει εντυπωθεί στη μνήμη μου η στιγμή που άγγιζα το τρίχωμα από τα μωρά κουνελάκια, τα οποία μόλις τα βγάζαμε ζεστά από το λαγούμι τους και τα μοιραζόμασταν με τα αδέλφια μου. Επίσης, ομολογώ, πως λαχταρώ τον ήχο από τους πετεινούς που λαλούσαν ο ένας μετά τον άλλο».
Καθώς συζητάμε μού εξηγεί πως, παράλληλα, τα χαρακτηριστικά του τόπου, έχει συνδέσει την Πάτμο με δικούς της ανθρώπους. Και αυτό, προσδίδει στο νησί, ακόμα μεγαλύτερο βάρος. «Μαζί με την Πάτμο συλλογίζομαι τους γονείς μου για την αγάπη που ακτινοβολούν, τα αδέλφια μου και τις ανιψιές μου, οι οποίες μεγαλώνουν στο ίδιο αλλά τόσο διαφορετικό μέρος που μεγάλωσα και εγώ, τους φίλους και τους συμμαθητές μου, που τους ξέρω από παιδιά και τώρα έχουν τα δικά τους παιδιά.
Τη νονά μου και την ξαδέλφη μου, που πάντα είναι εκεί. Τον Σιδερή, τον dj (τον παλιό) που μας μύησε στη μουσική που έπαιζε στο αγαπημένο μας στέκι τότε, τον Αρίωνα και τον Σιδερή τον dj (τον μετέπειτα), ο οποίος συνεχίζει να παίζει τις καλύτερες μουσικές στο νησί από τα decks του Patmians. Τέλος, τα παιδιά μου μοιράζονται αυτή την αγάπη μαζί μου, αφού από μωρά περνούν τα καλοκαίρια τους εκεί».
Οι συνέπειες του τουρισμού
Η Πάτμος έχει φανατικούς επισκέπτες, που παρ’ όλη τη δύσκολη πρόσβασή της, δεν πτοούνται και την επισκέπτονται ευλαβικά κάθε χρόνο μια ή και περισσότερες φορές. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια η τουριστική ανάπτυξη έχει επιφέρει κάποιες αλλαγές, όπως με ενημερώνει η Αντωνία. «Τα μαγαζιά αλλάζουν, ο κόσμος αλλάζει ,η αισθητική αλλάζει. Δεν μπορώ να μιλήσω για την τουριστική αξιοποίηση του τόπου μου, παρά μόνο με εικασίες, γιατί δεν μένω εκεί όλη τη χρονιά».
«Η Πάτμος έχει πολύ μικρή σεζόν και είναι πολύ δύσκολο για κάποιον που ζει εκεί και βιοπορίζεται από τον τουρισμό. Έχει ειπωθεί κατά καιρούς η κατασκευή προβλήτας στο λιμάνι για την υποδοχή μεγάλων κρουαζιερόπλοιων, πράγμα καταστροφικό για εμένα, αλλά για κάποιους άλλους σωτήριο.
Αυτό που εύχομαι, είναι όλοι να καταλάβουν ότι δεν πρέπει να αλλάξει κάτι στην απλότητα και το μεγαλείο του τόπου. Δεν χρειάζονται άλλες οργανωμένες παραλίες ή άλλοι δρόμοι. Αλλά και πάλι οι άνθρωποι που ζουν εκεί ξέρουν καλύτερα. Έχω εμπιστοσύνη και ελπίδα ότι ο τόπος μου θα μείνει αναλλοίωτος και όπως τον ξέρω».
Ένας τόπος γεμάτος γαστρονομικές εκπλήξεις
Χορτασμένη από την ξενάγηση της Αντωνίας Μελιανού, θέλω να γευτώ τον γαστρονομικό πλούτο της Πάτμου. Εκείνη αναλαμβάνει να μου συστήσει τα καλύτερα τραπέζια της. «Το καλύτερο φαγητό είναι στην κουζίνα της μαμάς μου, αλλά αφού δεν χωράμε όλοι, θα σας πάω στο εστιατόριο του Μπενέτου, λίγο πιο δίπλα στα Σαψιλα στις αρχές καλοκαιριού.
Το σημείο είναι ιδανικό για μια spicy μαργαρίτα και τραγανό καλαμάρι την ώρα που πέσει ο ήλιος. Για εξαιρετική θέα θα πρέπει να ανεβείτε στη Λόζα στη Χώρα. Δοκιμάστε ένα ποτήρι κρασί και μια πράσινη σαλάτα με ροκφόρ, αχλάδι και καραμελωμένα φουντούκια, και θα με θυμηθείτε».
«Για φρέσκα θαλασσινά και ουζάκι, ο προορισμός είναι το Τρεχαντήρι στη Σκάλα. Τα παραδοσιακά πιάτα της Πάτμου είναι το κατσικάκι στο φούρνο ή κοκκινιστό, το οποίο και επιβάλλεται να απολαύσετε στην ταβέρνα της παραλίας “Ψιλή άμμος”. Οι κολοκυθοανθοί γεμιστοί με ρύζι και ντοματόρυζο συνηθίζονται κατά τη διάρκεια της νηστείας του Δεκαπενταύγουστου. Μην παραλείψετε την πατινιώτικη τυρόπιτα με τη συνοδεία ελληνικού καφέ σε κάποιο ξωκλήσι μετά από εσπερινό».
Ακούγοντας την Αντωνία, επιθυμώ να βουτήξω στη θάλασσα της Πάτμου και έπειτα να απολαύσω τις νοστιμιές του τόπου τα γραφικά ταβερνάκια δίπλα στο κύμα. Από το ουμάμι, δεν θα μπορούσαν, φυσικά, να λείπουν τα γλυκά της Πάτμου.
«Τα πιο παραδοσιακά είναι τα τηγανητά πουγκιά με μέλι ή ψητά με άχνη ζάχαρη, τα οποία είναι γεμιστά με φρέσκα αμύγδαλα, καρύδια μυρωδικά και ανθόνερο αλλά και το πατροπαράδοτο κέρασμα σε γάμους ή βαπτίσεις. Αναζητήστε απιδάκια, σβίγκους και δίπλες.
Οι σφίγκοι, μάλιστα, μου άρεσαν τόσο πολύ, που ως παιδί περνούσα έστω και απ’ έξω από το μικρό κουζινάκι μιας γειτόνισσας, η οποία έφτιαχνε κατά παραγγελία δίπλες και σβίγκους. Όταν έμπαινα και μέσα, πετούσα από τη χαρά μου. Τη θυμάμαι να έχει, πάντα, γύρω από το κεφάλι της ένα σμήνος μέλισσες που ποτέ δεν φαινόταν να την ενοχλούν και με μοναδικές κινήσεις τύλιγε και μέλωνε τις διπλές στο λεπτό. Η μυρωδιά από το μέλι και την κανέλα πλανάται, ακόμη, στον αέρα όταν περνάω από το σπίτι της γειτόνισσας, και ας έχει φύγει η ίδια από τη ζωή χρόνια τώρα…», διηγείται.
Μετά από την ιστορία της, αδημονώ να επισκεφθώ την Πάτμο. Από όλους τους θησαυρούς του νησιού, τι μπορεί να πάρει κανείς μαζί του για την επιστροφή; Η Αντωνία με καθοδηγεί. «Θα διάλεγα ένα μικρό κεραμικό θυμιατό. Θα το πρόσφερα ως δώρο σε κάποιον αγαπημένο για να στέλνει τις προσευχές του ψηλά στον ουρανό, σαν πουλιά. Έχει γαλήνη αυτή η διαδικασία. Σκέφτεσαι και ακτινοβολείς αγάπη».
«Επίσης, χωρίς συζήτηση θα πρότεινα, να ψάξετε για τα φωτογραφικά λευκώματα του Robert McCabe “Μονοπάτια της μνήμης” και το “Magic of Patmos” της Jacqueline Delia. Θα ταξιδέψετε σε έναν κόσμο που δεν υπάρχει πια, σκέτη ποίηση. Πολύ συχνά ανατρέχω σε αυτά και εγώ και με γεμίζουν δύναμη. Μια φωτογραφία απεικονίζει και τη γλυκιά μου δασκάλα, που είχα στις τρεις πρώτες τάξεις του δημοτικού. Πόσο χαίρομαι που υπάρχουν αυτές οι φωτογραφίες χειροπιαστές και όχι μέσα στην φαντασία μου αλλοιωμένες».
Από την Πάτμο στην Παύλιανη
Αυτή την περίοδο, Αντωνία Μελιανού μοιράζει τον χρόνο της ανάμεσα στην Αθήνα και στην Παύλιανη. «Στην Αθήνα έχω το εργαστήριο μου όπου δουλεύω τις καθημερινές και το Σαββατοκύριακο αναπνέω τον καθαρό αέρα της Παύλιανης, που έχω το “little fluffy cloud” με τα πράγματα που φτιάχνω και τα πράγματα που φτιάχνουν άλλοι και μου αρέσουν. Ταξιδεύω πίσω, μπρος, πάνω, κάτω σε ένα μικρό αφράτο σύννεφο».
«Η Πάτμος, όμως, με έχει επηρεάσει και εμπνεύσει απόλυτα σε όλη τη διάρκεια της πορείας. Έχω τη θάλασσα μέσα μου, τη μυρωδιά των γιασεμιών τα βράδια, τα ευγενικά μάτια των παππούδων μου, τις χειροτεχνίες της μαμάς μου, την τεράστια βιβλιοθήκη του πατέρα μου, τις γλάστρες με τα λουλούδια του, τα παραμύθια της γιαγιάς μου. Έχω πάρει λίγο απ’ όλα αυτά και τα έχω ενσωματώσει σε ένα κόσμο που θα μου άρεσε από τότε που ήμουν μικρή. Είναι η απόλυτη φυσική μου συνέχεια και πραγματικά ευχαριστώ κάθε μέρα που σηκώνομαι με χαρά και γεμίζω τις ώρες μου με πράγματα που με ευχαριστούν και με ταξιδεύουν», καταλήγει.
Λίγα λόγια για την Αντωνία Μελιανού
Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Πάτμο. Ολοκλήρωσα σπουδές σκηνοθεσίας κινηματογράφου στην Αθήνα και την σχολή Σταυράκου, ιστορία ενδυματολογίας και σχέδιο μόδας σε δημόσια ΙΕΚ. Ταξιδεψα λίγο και έζησα ελάχιστα στο Λονδίνο και το Βερολίνο (μου ξέφυγε το Άμστερνταμ, αλλά κάποια στιγμή σίγουρα θα το κάνω) μαζεύοντας εικόνες και φανταστικές βόλτες σε μουσεία. Εκεί είχα την ευκαιρία να χαζέψω τις άλλες κουλτούρες των ανθρώπων.
Αγαπώ πολύ τα σεμινάρια και τις γνώσεις που μπορείς να πάρεις σε περιορισμένο χρόνο. Θέατρο, βιβλιοδεσία, χαρακτική, μεταξοτυπία, κεραμική, papier-mâché είναι οι τέχνες από τις οποίες πήρα μια γεύση. Αγαπάω πολύ τις ταινίες και τη μουσική, αλλά πιο πολύ την οικογένειά μου, η οποία με διαμόρφωσε, και την οικογένεια που διαμορφώνουμε εμείς τώρα με τον σύζυγο και τα τρία παιδιά μας.
