Μέχρι πριν από λίγα χρόνια η Τήνος ταυτιζόταν με την πόλη της όπου κυριαρχεί το πανελλήνιας φήμης προσκύνημα της Ευαγγελίστριας. Σχετικά πρόσφατα έγινε η στροφή και δόθηκε μεγάλη δημοσιότητα στις ομορφιές του υπόλοιπου νησιού. Μια προίκα ανεκτίμητη που αποτελείται καταρχήν από τα γνωστά και άγνωστα χωριά και μικροοικισμούς που διατηρούν την κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική με τρόπο θαυμαστό.
Κάθε διαδρομή, ειδικά την άνοιξη που τα πάντα είναι ανθισμένα και τα βότανα μοσχοβολάνε, θα σας φέρει σε επαφή με τα υπέροχα Τηνιακά τοπία: Βράχια που μοιάζουν με γλυπτά καθώς είναι σμιλεμένα από τον βοριά και τη θάλασσα. Τοπία άγονα ή καταπράσινα χάρη στα νερά που κυλάνε ασταμάτητα σε πηγές και παλιές κρήνες. Περιστεριώνες με περίτεχνα λιθοκεντήματα. Ενα ατέλειωτο δίκτυο από αριστοτεχνικά φτιαγμένες ξερολιθιές, μονοπάτια, οροπέδια, εκκλησίες και ξωκλήσια. Σ’ αυτά προσθέστε τις εξαιρετικές παραλίες του νησιού, πολλές από τις οποίες είναι πλέον οργανωμένες.
Όλα τα παραπάνω ανακάλυψαν τα τελευταία χρόνια Έλληνες ή ξένοι επενδυτές και επισκέπτες, με αποτέλεσμα το νησί να μπει στα top 10 του Αιγαίου. Σε κοντινά στην πόλη χωριά κυριαρχούν πλέον τα νεόκτιστα σπίτια και επιχειρήσεις που έχουν διπλασιάσει το μέγεθός τους. Ξενοδοχεία όλων των ειδών, ενοικιαζόμενες βίλες και ανακαινισμένα παλιά οικήματα, Airbnb, all day εστιατόρια και μπαρ, beach restaurants-bars και δεκάδων άλλων ειδών επιχειρήσεις βάλθηκαν να κάνουν την Τήνο κοσμική και trendy. Θα αλλοιώσουν έτσι τη μοναδική φυσιογνωμία της; Ελπίζω πως όχι. Και ο βασικός τρόπος για να αποτραπεί το κακό είναι να προτάξουν τον σεβασμό προς το νησί έναντι του κέρδους …
Η πόλη της Τήνου
Παρότι χαρακτηρίζεται από τα κτίρια της περιόδου της αντιπαροχής και τον ιδιαίτερο χαρακτήρα που της δίνει ο προσκυνηματικός τουρισμός, τα τελευταία χρόνια έχει κάνει στροφή 180 μοιρών. Τα σοκάκια και το παραλιακό μέτωπο απέκτησαν πολλά στοιχεία από τις κυκλαδίτικες Χώρες. Πλάι στα μαγαζιά με τα τουριστικά είδη, τις λαμπάδες, τα τάματα και τις εικόνες, ανοίγουν το ένα μετά το άλλο ντιζαϊνάτα καφέ-μπαρ, all day restaurants, wine bars, ιταλικά εστιατόρια. Μαζί με αυτά πληθαίνουν τα καλαίσθητα μαγαζιά με ρούχα, αξεσουάρ, είδη για το σπίτι, έργα νέων Ελλήνων καλλιτεχνών κ.α.
Όπως γινόταν και παλιά, η βραδινή ζωή της Τήνου συγκεντρώνεται στην πόλη -μόνο που τώρα είναι αναβαθμισμένη και προσφέρει πολλές επιλογές.
Τη μεγαλύτερη κίνηση έχει ο παραλιακός δρόμος με το παλιό λιμάνι, μαζί με τη μαρμαροστρωμένη λεωφόρο Μεγαλόχαρης (με τον ειδικό διάδρομο όπου ανεβαίνουν με τα γόνατα οι προσκυνητές που έχουν κάνει τάμα στην Παναγία), τον παλιό δρόμο της Ευαγγελίστριας με τα μαγαζιά, την οδό των Τριών Ιεραρχών και τη λεωφόρο Αλαβάνου που οδηγεί προς τα χωριά.
Αν θέλετε να ανακαλύψετε κάποια λιγότερο γνωστά σημεία μπορείτε να περπατήσετε στην περιοχή Περιβόλια, στα σοκάκια της γειτονιάς της Παλλάδας, της Μαλαματένιας, του Αϊ Νικόλα του Καθολικού. Στον περίπατό σας μπορείτε να επισκεφτείτε το αρχαιολογικό μουσείο, καθώς και το Ίδρυμα Τηνιακού Πολιτισμού με συλλογή έργων του Γ. Χαλεπά, που φιλοξενεί και περιοδικές εκθέσεις.
+
Σε απόσταση αναπνοής από την πόλη απλώνεται η παραλία του Αγίου Φωκά -ό,τι πιο κοντινό … σε Μύκονο διαθέτει το νησί (προς το παρόν). Στη στενή αμμώδη ακτογραμμή με τα αρμυρίκια παρατάσσονται το ένα δίπλα στο άλλο μοδάτα beach bars και all day cafe-restaurants. Από την επάνω πλευρά του δρόμου υπάρχουν ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα σπίτια και βίλες.
Η Ευαγγελίστρια
Η εικόνα της Παναγίας εδώ και πολλά χρόνια βρίσκεται σφραγισμένη αεροστεγώς στο ειδικό κουτί της, στολισμένη με τόσα πολύτιμα αφιερώματα ώστε να μην μπορείς να διακρίνεις τη μορφή της. Τον Δεκαπενταύγουστο -και άλλες εποχές του χρόνου-, πλήθος προσκυνητών θα περάσουν από εδώ εκπληρώνοντας τάματα και επιζητώντας τα θαύματα για τα οποία φημίζεται η Παναγία της Τήνου.
Κάτω από τον κυρίως ναό βρίσκεται εκείνος της Ευρέσεως.
Στο μεγάλο συγκρότημα της Ευαγγελίστριας λειτουργούν η Πινακοθήκη με έργα των Λύτρα, Γύζη, Δούκα, Θωμόπουλου, Παρθένη κ.α., η Εκθεση Εικόνων και Κειμηλίων, το Σκευοφυλάκιο, το Μουσείο Τηνίων Καλλιτεχνών και η αίθουσα έργων του ακαδημαϊκού Αντωνίου Σώχου.
Οι γιορτές του Πάσχα στην Τήνο
Οπως φαίνεται από τις δεκάδες εκκλησία και τα εκατοντάδες ξωκλήσια, στο νησί το θρησκευτικό συναίσθημα των κατοίκων είναι πολύ ισχυρό. Ειδικά τη Μεγάλη Εβδομάδα τηρούνται πολλά παραδοσιακά έθιμα, λειτουργίες και θρησκευτικές τελετές σε ναούς ορθόδοξους και καθολικούς -αφού στην Τήνο ζει μια μεγάλη και ζωντανή καθολική κοινότητα.
Μια από τις πιο σημαντικές γιορτές είναι «η κοινή τράπεζα της Αγάπης», ή «Αγάπη», που συμβολίζει τη συμφιλίωση και την αδερφοσύνη. Το έθιμο τελείται σε διάφορα ξωκλήσια και εκκλησίες τη Μεγάλη Εβδομάδα. Ειδικά τη Δευτέρα του Πάσχα αξίζει να το παρακολουθήσετε στο Κτικάδο, τον Τριπόταμο, ή την Καρδιανή και να πάρετε μέρος, εφόσον σας προσκαλέσουν.
Ενδιαφέρον έχει την Μεγάλη Παρασκευή η τέλεση του μεσαιωνικού εθίμου των «Μυστηρίων του Πάθους», στους μεγάλους καθολικούς ναούς.
Περιφορά επιταφίων γίνεται στα χωριά της Τήνου και οι γυναίκες τους ραίνουν με μύρο από τα μπαλκόνια ή τα παράθυρα.
Στην πόλη οι επιτάφιοι των τεσσάρων ενοριών μαζί με της Ευαγγελίστριας συναντιούνται στη μαρμάρινη εξέδρα του παραλιακού δρόμου που πεζοδρομείται. Εκεί γίνεται κοινή δέηση και στη συνέχεια ο επιτάφιος του Αγίου Νικολάου, με τη συνοδεία πιστών και επισκεπτών, κατευθύνεται προς τον όρμο Καλάμια όπου τον βάζουν στη θάλασσα. Μαζί μπαίνει ο παπάς, οι ψάλτες και τα εξαπτέρυγα. Τη μικρή βραχονησίδα του όρμου στολίζει ο αναμμένος σταυρός και τα καΐκια αποδίδουν τιμές. Το συγκεκριμένο έθιμο, που καθιερώθηκε το 2000 με αφορμή των θάνατο δυο Τηνιακών σε ναυάγιο υπερπόντιου πλοίου, έχει αποκτήσει φήμη γιατί είναι φαντασμαγορικό.
+
Χαρακτηριστικό έδεσμα του Πάσχα -το οποίο πάντως θα βρείτε στα ζαχαροπλαστεία σε όλη τη διάρκεια του χρόνου-, είναι τα «τσιμπητά τυροπιτάκια» ή «λυχναράκια», με γέμιση από ανάλατη τηνιακή μυζήθρα.
Μια σύντομη περιήγηση
Με αφετηρία την πόλη της Τήνου μπορείτε να οδηγήσετε μέχρι τα κοντινά χωριά του Τριαντάρου και του Μπερδεμιάρου, τον Αρνάδο, την ιστορική Μονή του Κεχροβουνίου και τα Δυο Χωριά. Αξίζει να τα περπατήσετε, καθώς τα καλντερίμια των οικισμών κρύβουν μοναδικά αξιοθέατα, καλοφτιαγμένες ταβέρνες, μοντέρνα ουζερί, εστιατόρια, μπαράκια και άλλα. Φημισμένο είναι το Τριανταράκι, ένα σοκάκι του χωριού με πολύχρωμα και καλαίσθητα καφέ, εστιατόρια και μαγαζάκια.
Η ωραιότερη διαδρομή, που διασχίζει το νησί ανηφορίζοντας σε ψηλά σημεία με πανοραμική θέα, είναι εκείνη που ξεκινάει από την πόλη περνάει κοντά στον Τριπόταμο και το Κτικάδο και συνεχίζεται προς την πανέμορφη Καρδιανή και τα Υστέρνια, το χωριό των μαρμαρογλυπτών. Καταλήγει στον Πύργο, το μεγαλύτερο και πλουσιότερο κεφαλοχώρι της Τήνου του οποίου επίνειο είναι ο Πάνορμος.
Ολα αυτά τα χωριά διατηρούν την αυθεντική κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική, έχουν μεγάλη ιστορία και αξίζει να τα περιηγηθείτε για να θαυμάσετε τα έργα των ανθρώπων που έχουν αφήσει μια τόσο πολύτιμη κληρονομιά στο νησί.
Στην ενδοχώρα της Τήνου κυριαρχεί ο πετρώδης λόφος του Ξώμπουργου με τα ερείπια του μεσαιωνικού κάστρου από την ακρόπολη του οποίου η θέα είναι 360 μοιρών. Στην περιοχή αυτή σε διάφορες ιστορικές περιόδους βρισκόταν η πρωτεύουσα της Τήνου. Στη ρίζα του Ξώμπουργου είναι κτισμένη η καθολική μονή της Ιεράς Καρδίας του Ιησού.
Σε κοντινή απόσταση υπάρχουν ιστορικά χωριά όπως η Ξυνάρα, έδρα του δήμου Εξωμβούργου και της Καθολικής Αρχιεπισκοπής, τα πανέμορφα Λουτρά με τις ιστορικές μονές των Ιησουιτών και των Ουρσουλίνων, ο φιλόξενος Κουμάρος και φυσικά το Βωλάξ κτισμένο μέσα στο οροπέδιο με τους στρογγυλούς γρανίτες, ένα εντυπωσιακό σε έκταση γεωλογικό φαινόμενο που είναι μοναδικό στην Ελλάδα. Στην ίδια περιοχή θα βρείτε και τον Φαλατάδο, με τις ωραίες εκκλησίες, τους περιστεριώνες και την καταπράσινη γύρω φύση, ο οποίος φημίζεται για τη γλυκόπιοτη ρακή του.
Top 10
1. Βωλάξ: Ένα σπάνιο γεωλογικό φαινόμενο
Στρογγυλά βράχια κάθε μεγέθους μοιάζουν σαν να τα έχουν πετάξει από ψηλά γιγάντια χέρια -μάλιστα πολλά από αυτά είναι κομμένα στη μέση με μεγάλη ακρίβεια. Οι γεωλόγοι τα χαρακτηρίζουν ως «γρανίτες με σφαιρική αποσάθρωση και μορφές tafoni και alveoles».
Το μεγάλο οροπέδιο του Βωλάξ -μέσα στην οποία βρίσκεται ενταγμένο απόλυτα το μικρό ομώνυμο χωριό-, είναι ένα σπάνιο φυσικό φαινόμενο. Αξίζει να το θαυμάσετε περπατώντας, ή οδηγώντας μέσα στην περιοχή του λεγόμενου Κακόβολου, όπου ο δρόμος και οι παράδρομοί του διασχίζουν μια πολύ μεγάλη έκταση στρογγυλών γρανιτών. Εκεί τα τελευταία χρόνια βρίσκονται οι αμπελώνες δυο οινοποιείων του νησιού.
2. Στην κορυφή του Ξώμπουργου
Η μεσαιωνική πρωτεύουσα του νησιού ήταν κτισμένη εδώ πάνω στα απόκρημνα βράχια όπου σήμερα υπάρχουν αναρριχητικά πεδία. Το κάστρο αντιστάθηκε στους πολιορκητές μέχρι το 1715, όταν ο βενετός Ρ. Μπάλμπι το παρέδωσε στους Τούρκους. Αξίζει να ανέβετε στην κορυφή περνώντας μέσα από τα ερείπια που έχουν απομείνει, καθώς από ψηλά η θέα φτάνει μέχρι τη Σάμο, την Ικαρία, τη Νάξο, τις Δήλες. Στη ρίζα του βράχου βρίσκεται η μονή της Ιεράς Καρδίας του Ιησού που είναι μεγάλο καθολικό προσκύνημα.
3. Το ιερό του Ποσειδώνα και της Αμφιτρίτης στα Κιόνια
Στα 2,5 χλμ. από την πόλη, επάνω από την εκτεταμένη αμμώδη παραλία των Κιονίων, θα δείτε τον αρχαιολογικό χώρο όπου βρισκόταν ο ναός του Ποσειδώνα και της Αμφιτρίτης. Εναν τόπο όπου η λατρεία διήρκεσε από τον 7ο αι. π.Χ. έως τον 4ο αι. μ.Χ. Οι ανασκαφές των Βέλγων αρχαιολόγων Η. Demoulin και P. Graindor έφεραν στο φως το ιερό, τα προπύλαια, τον βωμό, υδραγωγεία, λουτρά κ.α. Ανάγλυφα, τμήματα αγαλμάτων, αφιερώματα και ψηφίσματα από τον ναό εκτίθενται στο αρχαιολογικό μουσείο.
4. Τα ξωκλήσια
Απλά, λιτά, κάτασπρα, με καμπαναριά που προσθέτουν ιδιαίτερη κομψότητα στις αδρές γραμμές τους τα Τηνιακά ξωκλήσια λάμπουν σε κάμπους και πλαγιές, πάνω σε κορυφογραμμές, ή δίπλα στο κύμα. Κάθε ένα έχει την ιστορία του, τα περισσότερα είναι ιδιωτικά και σχεδόν όλα γιορτάζουν τον άγιο τον οποίο τιμούν με πανηγυράκια που περιλαμβάνουν φαγητό, μουσική και χορό. Λέγεται πως είναι περίπου 600 σε όλο το νησί!
5. Περιστεριώνες-κοσμήματα
Το σήμα κατατεθέν του Τηνιακού τοπίου το άφησαν κληρονομιά στο νησί οι Ενετοί από τις αρχές του 18ου αιώνα. Οι Τηνιακοί τεχνίτες τους στόλισαν με περίτεχνα «λιθοκεντήματα» που αποτελούνται κυρίως από γεωμετρικά μοτίβα και ήλιους. Λέγεται πως άλλοτε υπήρχαν έως και 1000 σε όλη την Τήνο, αλλά φυσικά πολλοί από αυτούς έχουν καταπέσει. Θα τους συναντάτε κοντά στους ασφαλτόδρομους καθώς περιηγείστε στο νησί και αρκετοί βρίσκονται συγκεντρωμένοι στην περιοχή του χωριού Ταραμπάδος, στον Φαλατάδο, στην κοιλάδα του Τριπόταμου.
6. Οι μαρμαρογλύπτες και τα μουσεία τους
Από την Τήνο κατάγονταν μερικοί από τους πιο φημισμένους καλλιτέχνες του μαρμάρου. Μετά το 1830 πρωτοστάτησαν στην ανοικοδόμηση και τον καλλωπισμό του ελεύθερου ελληνικού κράτους και το νησί αναδείχθηκε ως το μεγαλύτερο κέντρο μαρμαρογλυπτικής στην Ελλάδα. Ετσι τα χωριά της Τήνου ξεχωρίζουν στο Αιγαίο χάρη στα μνημεία τους που είναι φτιαγμένα από μάρμαρο, τα σπίτια με τα περίτεχνα υπέρθυρα και τους μαρμαροστρωμένους τους δρόμους. Ανάμεσα στους άλλους διάσημους Τηνιακούς γλύπτες, ξεχωρίζει για το μοναδικό ταλέντο αλλά και την τραγική ζωή του, που στιγματίστηκε από βαριά ψυχική ασθένεια, ο Γιαννούλης Χαλεπάς.
Κάποιοι λίγοι μαρμαροτεχνίτες εξακολουθούν να έχουν εργαστήρια στα Υστέρνια και στον Πύργο.
Μουσεία.
Στην πόλη: Ίδρυμα Τηνιακού Πολιτισμού.
Στον Πύργο: Το Μουσείο Τηνίων Καλλιτεχνών και το σπίτι του Γιαννούλη Χαλεπά. Γνωστό σε όλη την Ελλάδα είναι το Μουσείο Μαρμαροτεχνίας Πύργου, ένα από τα πολύ ενδιαφέροντα θεματικά μουσεία του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς (Π.Ι.Ο.Π.).
7. Τα οινοποιεία
Η παραγωγή τηνιακών κρασιών ξεκίνησε και πάλι τα τελευταία χρόνια, με αμπελώνες να καλλιεργούνται σε διάφορα σημεία του νησιού, μεταξύ των οποίων στην περιοχή του Βωλάξ.
Μπορείτε να επισκεφθείτε τα: T-Oinos (https://toinos.com), Volacus Wine στον Φαλάταδο (www.volacuswine.gr), Ballis Boutique Winery (www.ballistinos.com), Vaptistis Winery στη Στενή (https://vaptistiswinery.com).
8. To δίκτυο των μονοπατιών
Τα παλιά μονοπάτια της Τήνου είναι αριστουργηματικά και το πεζοπορικό δίκτυο ξεπερνά τα 150 χιλιόμετρα συνολικά. Η άνοιξη και το φθινόπωρο είναι ιδανικές εποχές για να τα εξερευνήσετε -γιατί μόνο έτσι θα γνωρίσετε αυθεντικές και ανεξερεύνητες πλευρές του νησιού.
Δείτε αναλυτικά στα: https://www.tinostrails.gr, http://www.topoguide.gr/islands/southern_aegeo/advs_tinos/tinos_hiking.php
Εταιρείες: One foot forward, www.trippy.gr, trekking.gr.
9. Οι παραλίες
… Καιρού επιτρέποντος (γιατί είναι γνωστό ότι στην Τήνο οι βοριάδες και τα Αυγουστιάτικα μελτέμια φθάνουν τα πολλά μποφώρ) θα κάνετε μπάνιο στις παραλίες: Κολυμπήθρα (Μεγάλη και Μικρή), Λιβάδα, Αγιο Σώστη-Λαούτι-Αγία Κυριακή (ένας μεγάλος όρμος κοντά στην πόλη με παράλιους μικροοικισμούς), Άγιο Ιωάννη Πόρτο, Παχιά Αμμο, Σάντα Μαργαρίτα, Λυχαφτιά, Άγιο Ρωμανό, Καλύβια, όρμο Υστερνίων και τις παραλίες του Πανόρμου που είναι η Αγια Θάλασσα και ο Καβάλαργος. Δίπλα στον Πάνορμο βρίσκεται η μεγάλη παραλία της Ρόχαρης.
10. Οι φάροι
-Πλανήτης, απέναντι από τον οικισμό του Πανόρμου. Μπορείτε να φτάσετε με ένα ολιγόλεπτο περπάτημα και να κάνετε μπάνιο στις μικρές παραλίες που θα βρείτε στο δρόμο σας. Πρωτοάναψε το 1886.
-Στη βραχονησίδα Δύσβατο, στο Στενό Ανδρου-Τήνου. Περιστρέφεται 360ο με δυνατή φωτοβολία, ώστε να φωτίζει τις ακτές και στα δύο νησιά. Κτίστηκε το 1903. Καταστράφηκε από τους Γερμανούς το 1941, ξαναφτιάχτηκε και λειτούργησε πάλι το 1945, με φαροφύλακα, έως το 1970. Μετά έγινε αυτόματος.
-Στο ακρωτήριο Παπάργυρας κοντά στην παραλία της Λιβάδας. Είναι ένας από τους πιο ωραίους φάρους στην Ελλάδα. Κατασκευάστηκε το 1910 και θεωρείται σημαντικός για την πελαγοδρομία, καθώς «ορίζει» το πέρασμα Χίου-Ικαρίας, και το Στενό Μυκόνου-Τήνου. Το περπάτημα ως εκεί είναι μοναδική εμπειρία.
