Κάποτε ήταν κάτι σαν «μυστικό». Μακρινή η απόσταση, λίγα τα πλοία, οι δρόμοι ελάχιστοι. Η ρακή με το παστέλι, τα ρακόμελα και οι μεζέδες στη Χώρα, τα τραγούδια, οι παρέες που γρήγορα ενώνονταν σε μια, οι ερημικές παραλίες όπου έκανες και γυμνισμό, προσβάσιμες μόνο με μονοπάτια ή καΐκι, το Κάστρο και οι βόλτες στα σοκάκια, τα μπαράκια με τη ροκ και την έντεχνη ελληνική μουσική -όλα ήταν μέρος της εικόνας που νοσταλγούσες τις νύχτες του χειμώνα.
Πλέον η Φολέγανδρος μπήκε στις must επιλογές των διακοπών -συχνά με τον υπότιτλο της «εναλλακτικής Σαντορίνης». Απέκτησε πολύ περισσότερα ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια, εστιατόρια, wine bar, μεζεδοπωλεία. Εγινε δημοφιλής προορισμός. Αν είναι να χάσει τη γοητεία της θα χρειαστεί καιρός. Αυτούς που δεν θα χάσει, πάντως, είναι τους επισκέπτες (κυρίως αλλοδαπούς) που έρχονται για να περπατήσουν στο δίκτυο των μονοπατιών της: Mυρίζουν θυμάρι, διατρέχουν τα άγονα τοπία με τις ατέλειωτες ξερολιθιές, τα αλώνια και τα ξωκλήσια και διατηρούνται σε καλή κατάσταση. Καιρός να το κάνετε κι εσείς -άλλωστε σε αρκετές παραλίες η πρόβαση γίνεται μόνο με τα πόδια.
Όσο για τη Χώρα, η ατμόσφαιρά της και η σοφιστικέ γοητεία της δε χάνεται με τίποτα. Γιατί πώς να σβήσεις το συναίσθημα που σε καταλαμβάνει όταν φτάνεις στην πρώτη πλατεία, περπατάς δυο βήματα βόρεια και σκύβοντας νιώθεις τον αέρα να σε παίρνει, βλέπεις τον βράχο που κόβεται μαχαίρι, το νερό στα 200 μέτρα από κάτω, και μπροστά σου το πέλαγος να εκτείνεται στο άπειρο;
Πώς να αφήσεις πίσω σου την …τεμπελιά που σε πιάνει όταν αλλάζεις στέκι στις σκιερές πλατείες, τρώγοντας πρωινά και πίνοντας καφέδες με διαφορετική παρέα κάθε φορά, ή διαβάζοντας το βιβλίο σου στον ίσκιο των δέντρων; Και πώς να χάσεις από τα μάτια σου τη θέα που αντικρίζεις όταν ανεβαίνεις ασθμαίνοντας στην Παναγία, ή τριγυρίζεις χαζεύοντας τα σπίτια με τα σκαλιά δίπλα δίπλα, παρατεταγμένα, τακτοποιημένα κι όμως ασύμμετρα, μέσα στα δρομάκια του Κάστρου;
Αξίζει να δείτε
Η Χώρα και τo Κάστρο της
Το Κάστρο ισορροπεί στο χείλος του γκρεμού, 210 μέτρα πάνω από τη θάλασσα, από το 1212 που το έκτισε ο Βενετός Μάρκος Σανούδος. Kαι κατοικείται αδιάκοπα από τότε. Τα κατάφερε καλά, αφού επιτέλεσε το σκοπό του: να προστατεύει τους ανθρώπους που έμεναν εντός του από τις επιδρομές.
Οι χοντροί εξωτερικοί τοίχοι των διώροφων σπιτιών με τα μικρά παράθυρα, ενωμένοι μεταξύ τους εδώ και αιώνες, αποτελούν το εξωτερικό τείχος και οι δύο πόρτες, η Λότζια και το Παραπόρτι, είναι πια ανοιχτές σε όλους.
Η βόλτα στη Ρούα, το κεντρικό καλντερίμι, θα σας φέρει στον «παραμυθότοπο» με τα σπίτια που παρατάσσονται στη σειρά και τα σκαλάκια τους να οδηγούν στις μικρές βεράντες με τα ξύλινα χρωματιστά κάγκελα. Οι εκκλησίες που θα βρείτε στη διαδρομή σας είναι της Παντάνασσας (1770), της Αγίας Σοφίας και της Αγίας Ελεούσας που είναι η παλαιότερη του νησιού και έχει εικόνες της Κρητικής Σχολής (15ος αιώνας).
Όταν ο κόσμος έγινε τόσος πολύς που το Κάστρο δεν τους χωρούσε, τότε ο οικισμός επεκτάθηκε και έξω από αυτό, στη Χώρα που είναι κτισμένη με τον κυκλαδίτικο τρόπο: λευκά σπίτια, χρωματιστά παραθυρόφυλλα και λουλουδιασμένα μπαλκόνια, καμάρες, σκαλιά. Ολα όσα θαυμάζει κανείς στους οικισμούς του Αιγαίου θα τα βρει περιδιαβαίνοντας, μέχρι να φτάσει στην πλατεία Δούναβη (πήρε το ασυνήθιστο αυτό όνομα από τα νερά που είχαν άλλοτε τα πηγάδια της) με τα καφέ, τα δέντρα και τα λουλούδια. Ξεχωρίζουν οι εκκλησίες του Αγίου Νικολάου και των Ταξιαρχών που ανακαινίστηκε το 1618. Λίγο πιο πριν θα δείτε τον ναό του Σταυρού, με εικόνες ζωγράφων από τη Σίφνο.
Από την πλατεία Κονταρίνα θα φτάσετε στη συνέχεια στην Πιάτσα, τη βασική πλατεία της Χώρας.
Η Παναγία της Φολεγάνδρου
Δεκαπέντε λεπτά ανάβασης από την πλατεία της Πούντας στο λόφο του Παλαιόκαστρου δίπλα στο γκρεμό, και βρίσκεστε πάνω στον επιβλητικό βράχο για να δείτε τη σημαντικότερη εκκλησία που υπάρχει στο νησί. Η θαυματουργή, όπως θεωρείται, στολισμένη με ασήμι, εικόνα της Παναγίας βρίσκεται μέσα στην εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου. Συνδέεται με θρύλους και ιστορίες για πειρατές.
Ο ναός υπήρξε καθολικό γυναικείας μονής και έχει εντοιχισμένες αρχαίες επιγραφές και βάσεις αγαλμάτων στο εσωτερικό και στον αυλόγυρό του. Έχει κτιστεί, όπως πιστεύεται, πάνω στα ερείπια αρχαίου ιερού και σε τμήμα του αρχαίου τείχους. Τη σημερινή του μορφή πήρε το 1821.
Λίγο πιο πάνω, στην κορυφή του λόφου, βρίσκεται η αρχαία ακρόπολη με θέα μοναδική. Ο βράχος από κάτω μοιάζει κομμένος κάθετα.
Ο Καραβοστάσης
Παλιά στο λιμανάκι αυτό το πλοίο έδενε αρόδο και οι επιβάτες έβγαιναν με βάρκες στη στεριά μετά από πολύωρο ταξίδι. Με τις δύο βραχονησίδες στην είσοδο και τα καθαρά διάφανα νερά του, ο Καραβοστάσης παραμένει ένας ωραίος παράλιος οικισμός με κυκλαδίτικο χρώμα -παρόλο που όλο κτίζεται και επεκτείνεται προς διάφορες κατευθύνσεις.
Θα βρείτε καφέ πάνω στο κύμα, ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια, μαγαζάκια, εστιατόρια. Μονοπάτι οδηγεί από το λιμάνι στη Χώρα. Ο δρόμος από όπου ανεβαίνουν τα αυτοκίνητα είναι …θρυλικός για τις στροφές του και τα εντυπωσιακά άγονα τοπία που διασχίζει.
Η Άνω Μεριά
Τρία χιλιόμετρα όλα κι όλα και φτάσατε από τη Χώρα στην Άνω Μεριά (ή Μερά). Είναι ένας αυθεντικός αγροτικός οικισμός απλωμένος σε αρκετή έκταση γεμάτος «θεμωνιές» (αγροικίες). Μια τέτοια «θεμωνιά» όπως ήταν το 19ο αιώνα θα δείτε στο λαογραφικό μουσείο που παρουσιάζει τον παραδοσιακό τρόπο ζωής των Φολεγανδριωτών από τις αρχές του 1800 έως το 1950. Περιλαμβάνει κατοικία, λιοτρίβι, στέρνα, κελάρι και αλώνι. (Τηλ. 22860 41069).
Οι γιορτές του Πάσχα
Οι προετοιμασίες για το Πάσχα ξεκινούν νωρίτερα στο νησί, καθώς πρέπει δρόμοι και σπίτια να είναι πεντακάθαρα για να υποδεχθούν την εικόνα της Παναγίας που θα λιτανευτεί.
Το βράδυ της Ανάστασης έξω από τις εκκλησίες της Χώρας γίνεται πραγματικός πόλεμος, καθώς οι νέοι ανατινάζουν αυτοσχέδια βαρελότα που κάνουν τρομακτικό θόρυβο -οπότε βρείτε ένα ασφαλές σημείο για να σταθείτε.
Την Κυριακή του Πάσχα αρχίζει η τριήμερη λιτανεία της εικόνας της Παναγίας. Ξεκινάει από τον ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου και η πομπή την κατεβάζει από το μονοπάτι. Φθάνοντας στη Χώρα κάνει την πρώτη στάση στην πλατεία της Πούντας, όπου την υποδέχεται ο κόσμος και τη συνοδεύει στους δρόμους, αλλά και μέσα στα σπίτια του Κάστρου που έχουν ορθάνοιχτες τις πόρτες τους.
Με την δύση του ηλίου θα πάρουν την εικόνα κάτοικοι από την Άνω Μεριά για να τη μεταφέρουν με τα πόδια στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, όπου και θα μείνει μετά την τέλεση του εσπερινού. Θα λιτανευτεί στην περιοχή το πρωί της Διακαινησίμου και μετά θα επιστρέψει στη Χώρα, για να διανυκτερεύσει στον ναό της Παντάνασσας στο Κάστρο.
Την Τρίτη του Πάσχα θα κατεβάσουν την εικόνα της Παναγίας στον Καραβοστάση. Μόλις ολοκληρωθούν οι λιτανείες της στεριάς, οι ψαράδες θα την επιβιβάσουν σε τρεχαντήρι για να πάνε σε κοντινούς όρμους, μέχρι τη Χρυσοσπηλιά. Το απόγευμα θα επιστραφεί στον ναό της.
+
Τα μονοπάτια
Ένα εντυπωσιακό και καλοδιατηρημένο δίκτυο μονοπατιών υπάρχει στο νησί, αρκετά από τα οποία οδηγούν σε παραλίες -στις οποίες πάντως πάνε και καραβάκια. Τα περισσότερα χρησιμοποιούνται ακόμη από τους αγρότες για να πηγαίνουν στα κτήματα μαζί με τα ζώα τους. Στις διαδρομές θα περνάτε ανάμεσα από ξερολιθιές, παλιούς μύλους και «θεμωνιές», ξωκλήσια και φαράγγια.
Διαβάστε αναλυτικά.
*
Παραδοσιακές γεύσεις
Στη Φολέγανδρο θα δοκιμάσετε ματσάτα (χειροποίητο φρέσκο ζυμαρικό) με κοκκινιστό κουνέλι, ή κόκορα, κάππαρη μαγειρευτή, ρεβίθια φούρνου, σουρωτό (χλωρό τυρί), καραβόλους (σαλιγκάρια γιαχνί) καλασούνα (πίτα με σουρωτό τυρί), γλυκιά πίτα με καρπούζι, μέλι και σουσάμι που το λένε καρπουζένια και κουλούρες (στρογγυλά ψωμάκια ξεροψημένα).
+
Πού μένουμε
Επενδύσεις για ξενοδοχεία, παρά τη μικρή σεζόν του νησιού, έχουν γίνει πολλές και δυο τουλάχιστον από τις μονάδες ξεχωρίζουν για το ντιζάιν και τις υπηρεσίες τους. Επίσης, παρότι η Φολέγανδρος, ως κυκλαδίτικο νησί, δεν έχει πολύ νερό, σχεδόν όλα τα ξενοδοχεία και πολλά συγκροτήματα με ενοικιαζόμενα δωμάτια διαθέτουν μικρές ή μεγαλύτερες πισίνες.
ΧΩΡΑ
Μπορείτε να μείνετε στο Anemomylos Boutique Hotel, το πρώτο ξενοδοχείο που άνοιξε στο νησί, σε προνομιακό σημείο με άπλετη θέα, πισίνα και εστιατόριο, στο Chora resort hotel & spa με 24 ανεξάρτητα διαμερίσματα, πισίνα, εστιατόριο, μίνι γκολφ κ.α., στο Aspalathras White hotel, με δωμάτια και σουίτες που έχουν μίνιμαλ νησιώτικη αισθητική. Επίσης στα: Fata Morgana, αμφιθεατρικά κτισμένο με πανοραμική θέα, πισίνα, pool-bar, Miramare Folegandros και Ampelos.
ΑΓΚΑΛΗ
Blue Sand Boutique Hotel and Suites. Εξαιρετικό boutique hotel, επάνω στην παραλία της Aγκάλης. Με minimal-boho ντιζάιν στις σουίτες και τους κοινόχρηστους χώρους, βεράντες, εστιατόριο, κατάστημα με καλόγουστα αξεσουάρ, ρούχα και είδη δώρων.
ΚΑΡΑΒΟΣΤΑΣΗΣ
Anemi Folegandros. Πολυτελές συγκρότημα ιδανικό για οικογενειακές διακοπές, μια ανάσα από τη μικρή παραλία Χοχλίδια. Οι σουίτες και τα δωμάτια είναι διαφόρων τύπων και έχουν καλόγουστη μοντέρνα διακόσμηση. Λειτουργεί fine dining εστιατόριο, bar, μπουτίκ, γυμναστήριο, γήπεδο τένις και το Andelea spa.
*
Πού τρώμε
Στη Χώρα θα πάτε στο 1790 Wine Cave (τηλ. 2286041582) με εξαιρετικά πιάτα που αλλάζουν ανάλογα με τα εποχικά προϊόντα και κάβα επιλεγμένων κρασιών, στο Barbounaki (τηλ. 697 4377379) για γκουρμέ γεύσεις με θαλασσινά, στη Μέλισσα (τηλ. 22860 41067) με σπιτική ελληνική κουζίνα και τοπικές συνταγές που λειτουργεί από το 1958. Επίσης, στο παρεϊστικο μεζεδοπωλείο Belegra (τηλ. 22860 27623) και στο Eva’s Garden (τηλ. 22860 41110) με Ελληνική-Μεσογειακή κουζίνα και κήπο.
Στον Καραβοστάση προτείνουμε το Dal Capo del Porto (τηλ. 22860 41564).
Στην Άνω Μεριά θα καθίσετε στον Μίμη (τηλ. 2286041377), μια αυθεντική νησιώτικη ταβέρνα με εξ ίσου αυθεντικές γεύσεις και στη Συνάντηση (τηλ. 22860 41208) με μενού που περιλαμβάνει τοπικές συνταγές και βεράντα με πανοραμική θέα.
