Κάθε χρόνο, αυτή τη Δευτέρα, μιλάμε για τα ίδια πράγματα. Για τα κούλουμα, τη νηστεία και φυσικά για τα “σύμβολα” της ημέρας, τους χαρταετούς.
“Καθαρίστε” όμως για λίγο την εικόνα και ελάτε να ταξιδέψουμε ως μαστοροχώρι του Βοΐου και τον Πεντάλοφο της Κοζάνης για ένα πιο ιδιαίτερο έθιμο της Καθαράς Δευτέρας. Ένα έθιμο όπου δεκάδες αυτοσχέδια πολύχρωμα αερόστατα, ανάβουν για να χορέψουν στον ουρανό του ορεινού χωριού, υπό τους ήχους των χάλκινων λίγο πριν χαθούν… στο τοπίο και γίνουν ένα με τις αναμνήσεις των παρευρισκόμενων.
Μικροί και μεγάλοι μύστες, ντόπιοι και επισκέπτες “μαζώνονται” την Καθαρά Δευτέρα και με την βοήθεια των κατοίκων ζωγραφίζουν πάνω στα αερόστατα, από παιδικές ζωγραφιές μέχρι προσωπικότητες που απασχόλησαν πρόσφατα την κοινή γνώμη.
Το έθιμο των αερόστατων
Οι Πενταλοφίτες, τηρώντας την παράδοση χρόνων, κατασκευάζουν αυτήν την ημέρα τα δικά τους αερόστατα και τα αφήνουν να πετάξουν πάνω από το χωριό τους, κάνοντάς το να ξεχωρίζει αντί των χαρταετών που πετούν, την ίδια ημέρα, πάνω από την υπόλοιπη Ελλάδα.
Δεν είναι γνωστό αν η παραλλαγή του εθίμου σχετίζεται με το γνωστότερο έθιμο του Καρναβαλιού της Κοζάνης, τους φανούς. Τις φωτιές, δηλαδή, που ανάβουν στις γειτονιές της πόλης και γύρω τους στήνεται ένα άκρως διονυσιακό γλέντι με τραγούδι και ασταμάτητο χορό, τα βήματα του οποίου βγαίνουν σχεδόν πηγαία και αβιάστα στους μύστες της κοζανίτικης αποκριάς.
Ωστόσο δεν μπορούμε να πούμε ότι η παραλλαγή αυτή δεν μας θυμίζει έντονα κάποιον συνδυασμό, κάτι σαν σύμπτυξη ή σύμπραξη των δύο ανωτέρω εθίμων, με μια καθαρά προσωπική βέβαια ματιά.
Σε κάθε περίπτωση, η τεχνογωσία, η κατασκευή όσο και η διαδικασία του πετάγματος των αυτοσχέδιων αερόστατων μεταφέρεται από τους κατασκευαστές από γενιά σε γενιά. Η κατασκευή όσο και η διαδικασία του πετάγματος των αυτοσχέδια αερόστατων οργανώνεται από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Πενταλόφου, με την αιγίδα του Δήμου Βοΐου και την Κοινότητα Νεολαίας Πενταλόφου και πλέον το έθιμο αποτελεί σημείο αναφοράς για την περιοχή.
Η κατασκευή των αερόστατων και η μαστοριά
Οι πολύχρωμες χάρτινες κατασκευές σε κυλινδρικό σχήμα, που μπορεί να φτάνουν και το 1,70 σε ύψος κατασκευάζονται στην τοπική κοινότητα Βυθού και συχνά ζωγραφίζονται από τα παιδιά ή με θέματα που εμπνέονται από την πολιτική, τα πρόσωπα, τις πρόσφατες εξελίξεις και γεγονότα.
Αν και οι παππούδες του χωριού φαίνεται να μην γνωρίζουν πότε ακριβώς ξεκίνησε να τηρείται το συγκεκριμένο έθιμο και οι γραπτές μαρτυρίες είναι λιγοστές, εικάζεται ότι οι δεκάδες Πενταλοφίτες μάστορες που ταξίδευαν την Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό, πιθανώς να είδαν κάπου τα αερόστατα ή και το έφεραν στο χωριό τους. Άλλωστε, το συγκεκριμένο έθιμο θυμίζει πολύ ένα αντίστοιχο στο Λεωνίδιο, στην Αρκαδία, με τη διαφορά ότι συμβαίνει την ημέρα της Ανάστασης.
Το μαγευτικό σκηνικό και το πολύχρωμο ιδιόμορφα ζεστό τοπίο δένει με παραδοσιακές νηστίσιμες γεύσεις, άφθονο τοπικό κρασί, χορό και τραγούδι ανάμεσα στους ήχους των χάλκινων πνευστών.
